(फोटो सौजन्य - x अकाउंट)
रवींद्रनाथ टागोर यांचा जन्म ७ मे १८६१ रोजी कोलकाता येथील जोरासांको ठाकूरबारी येथे झाला. आज, बुधवार टागोर साहेबांची १६४ वी जयंती म्हणून साजरी केली जात आहे. रवींद्रनाथ टागोरांचे चित्रपटसृष्टीशी खोलवरचे नाते होते आणि त्यांनी १९३२ मध्ये एका चित्रपटाचे दिग्दर्शनही केले होते. टागोरांचा चित्रपटसृष्टीशी थेट संबंध मर्यादित होता, परंतु त्यांच्या कलाकृती आणि विचारांमुळे भारतीय चित्रपटांना एक वेगळा दृष्टिकोन आणि खोली मिळाली आहे. टागोरांच्या चित्रपट योगदानाबद्दल आपण आता जाणून घेणार आहोत.
जेव्हा नोबेल पारितोषिक विजेत्याने स्वतःचा पहिला चित्रपट बनवला
भारतातील चित्रपटसृष्टीची सुरुवात १९१३ मध्ये झाली आणि पहिला मूकपट ‘राजा हरिश्चंद्र’ हा होता, जो दादासाहेब फाळके यांनी दिग्दर्शित केला होता. रवींद्रनाथ टागोर हे एक विचारशील व्यक्ती होते ज्यांनी अनेक कादंबरी आणि नाटके लिहिली आहेत. १९३२ मध्ये टागोर साहेबांनी स्वतःच्या दिग्दर्शनाखाली ‘नाटीर पूजा’ नावाचा एक मूकपट बनवला. या चित्रपटाची कथा टागोरांनी स्वतः लिहिलेल्या नाटकावर आधारित होती. चित्रपटाचे चित्रीकरण अवघ्या चार दिवसांत पूर्ण झाले, ज्यामध्ये टागोर साहेबांनीही भूमिका केल्या होत्या. नितीन बोस हे या चित्रपटाचे छायाचित्रकार होते आणि सुबोध मित्रा हे संपादक होते. तथापि, हा चित्रपट व्यावसायिकदृष्ट्या अपयशी ठरला.
सत्यजित रे आणि रवींद्रनाथ टागोर यांचे एक खास नाते
रवींद्रनाथ टागोर आणि सत्यजित रे यांच्यात एक अनोखे नाते असल्याचे दिसून येते, कारण सत्यजित रे यांनी टागोरांच्या कथांवर आधारित अनेक चित्रपट बनवले आहेत. १९६१ मध्ये सत्यजित रे यांनी ‘तीन कन्या’ नावाचा चित्रपट बनवला. या चित्रपटाची कथा टागोर साहेबांनी लिहिलेल्या ‘द पोस्टमास्टर’, ‘मोनिहारा’ आणि ‘समाप्ती’ या तीन कथांवर आधारित होती. याशिवाय सत्यजित रे यांनी टागोरांच्या कथांवर आधारित ‘चारुलता’, ‘घर-बैरे’ सारखे चित्रपटही बनवले. त्याच वेळी, त्यांनी १९६१ मध्ये रवींद्रनाथ टागोरांवर आधारित एक माहितीपटही बनवला.
रवींद्रनाथ टागोरांच्या कथांवर आधारित लोकप्रिय चित्रपट
रवींद्रनाथ टागोर साहेबांनी प्रत्यक्षपणे नाही तर अप्रत्यक्षपणे चित्रपट जगताला दिशा देण्याचे काम केले आहे. त्यांच्या कथा, नाटके आणि कादंबऱ्यांवर आधारित अनेक चित्रपट बनले आहेत. त्यांच्या कथांमध्ये स्त्रीवादी मुद्दे प्रामुख्याने दिसतात. त्यांच्या कथांवर आधारित अनेक चित्रपट बनले आहेत, ज्यात ‘काबुलीवाला’, ‘नौकाडूबी’, ‘लेकिन’, ‘चोकर बाली’, ‘चार अध्याय’ इत्यादी चित्रपटांचा समावेश आहे. याशिवाय १९५३ मध्ये हिंदी चित्रपटसृष्टीत ‘दो बिघा जमीन’ नावाचा चित्रपट बनवण्यात आला होता, ज्याचे दिग्दर्शन बिमल रॉय यांनी केले होते. या चित्रपटाची कथा रवींद्रनाथ टागोर यांच्या ‘दुई बिघा झोमी’ या बंगाली कवितेवर आधारित होती. हा एक लोकप्रिय चित्रपट होता.
Operation Sindoor च्या नुकसानावर पाकिस्तानी अभिनेत्रींनी केली टीका, म्हणाले ‘अल्लाह आपल्या देशाचे…’
भारतीय चित्रपटसृष्टीवर टागोरांचा प्रभाव
रवींद्रनाथ टागोर हे असे विचारवंत आणि तत्वज्ञानी होते ज्यांच्या विचारांनी आज चित्रपट जगताला व्यवसायाच्या पलीकडे विचार करण्यास भाग पाडले आहे. टागोर म्हणाले की, सिनेमा हे केवळ कला प्रदर्शित करण्याचे माध्यम नाही तर ते मानवता आणि संवेदनशीलता अधोरेखित करण्याचे माध्यम देखील आहे. टागोर साहेब १९४१ मध्ये हे जग सोडून गेले, परंतु त्यांचे विचार आजही चित्रपट जगतासाठी प्रेरणास्थान आहेत.
