फोटो सौजन्य- istock
.वत्स द्वादशी आणि बच्च बारस दरवर्षी भाद्र महिन्यातील कृष्ण पक्षातील द्वादशीला म्हणजेच यावर्षी 30 ऑगस्ट रोजी साजरी केली जाते. मूलतः माता आपल्या मुलांच्या दीर्घायुष्यासाठी आणि आरोग्यासाठी हे व्रत करतात. हे व्रत राजस्थानमध्ये अधिक ओळखले जाते. या व्रताचे नाव बच्च बारस असल्याने या व्रतामध्ये बछची म्हणजेच वासरू आणि त्याची माता गाय यांची पूजा केली जाते. या व्रताचा नियम असा आहे की या व्रतामध्ये म्हशीचे दूध आणि त्यापासून बनवलेल्या वस्तूंचे सेवन केले जात नाही. तसेच यामध्ये चाकूचा उपयोग नाही. उपवास करणाऱ्या मातांना मूग, मोठ आणि बाजरीचा प्रसाद द्यावा लागतो आणि हा प्रसाद मुलांना दिला जातो. उपवास करणाऱ्या महिलाही या गोष्टी खातात.
वत्स द्वादशी व्रत करताना भाविकांनी सकाळी प्रथम स्नान, ध्यान आणि गाईची पूजा करावी. यानंतर वासराची पूजा करावी. यासोबतच कुटुंबातील देवता आणि श्रीकृष्ण यांची पूजा करावी. या व्रताबद्दल अनेक कथा प्रचलित आहेत, त्यापैकी एका सावकाराच्या नातवाची कथा आणि गाईच्या वासराची कथा प्रचलित आहे.
हेदेखील वाचा- सोमवती अमावास्येला पितृदोषापासून मुक्ती मिळण्यासाठी काय दान करावे
वत्स द्वादशी कथा
एका गावात सासू आणि सून राहत होत्या. त्याच्याकडे दोन वासरे आणि एक गाय होती. बच्छ बारस म्हणजेच वत्स द्वादशीच्या दिवशी सकाळी सासूने आपल्या सुनेला सांगितले की, मी गाय चरायला जंगलात जात आहे, तू गहू आण, शिजवून घे आणि भात चाळ. सून काही कामात व्यस्त असल्याने सासू काय बोलत होती हे समजत नव्हते. तिला वाटले की सासूने वासरे, गेहुला आणि धनुला शिजवायला सांगितले होते. आधी सुनेला हे आवडले नाही, पण नंतर तिने विचार केला की सासूचे म्हणणे पाळले नाही तर तिला राग येईल. सासूच्या भीतीने सुनेने दोन्ही बछडे कापून स्वयंपाक करण्यासाठी चुलीवर ठेवले.
इतक्यात सासूबाईंनी पटकन गाईला जंगलातून चरायला आणले कारण तो बछबरसचा सण होता. सासू परत आल्यावर सून म्हणाली की, मला वासराबद्दल आणखी काही बोलायचे आहे, तेव्हा सासूने अडवून सांगितले की, आधी गाईची आणि नंतर वासराची पूजा करू. आपल्याकडून खूप मोठी चूक झाल्याचे सुनेच्या लक्षात आले. ती घाबरली आणि तिच्या चुकीबद्दल देवाकडे माफी मागू लागली आणि म्हणाली, देवा, माझी लाज वाचवा, मला माफ कर. सुनेच्या निष्पाप आणि प्रामाणिक प्रार्थनेची देवाला दया आली आणि बछडे भांड्यातून जिवंत बाहेर आले. यानंतर मातांनी आपल्या मुलांच्या सुरक्षिततेसाठी बच्छ बारस म्हणजेच वत्स द्वादशीला उपवास सुरू केला.
हेदेखील वाचा- एका दिवसात किती अंडी खावीत आणि अंडी खाण्याचे काय फायदे आहेत, जाणून घ्या
वत्स द्वादशी सावकार
एका सावकाराने तलाव बांधला पण त्यात पाणी नव्हते. सावकाराने पुजाऱ्याला तलावात पाणी का नाही अशी विचारणा केली. यावर पुजारी म्हणाले की, या तलावात तुम्हाला तुमच्या दोन नातवंडांपैकी एकाचा बळी द्यावा लागेल. लोकांच्या कल्याणासाठी सावकाराने आपल्या एका नातवाचा बळी देण्याचे ठरवले. सावकाराने आपल्या सुनेला काही दिवसांसाठी नातवासोबत माहेरच्या घरी पाठवले.
दुसरीकडे, सावकाराने मोठा यज्ञ आयोजित केला, पण सुनेला त्याची माहिती दिली नाही. कसे तरी सासरच्या मंडळींनी मोठा यज्ञ आयोजित केल्याची बातमी सुनेपर्यंत पोहोचली. सुनेला वाटले की, तिच्या कामाच्या व्यस्त वेळापत्रकामुळे सासरे तिला बोलवायला विसरले आहेत, म्हणून ती स्वतःच सासरच्या घरी जाईल. सून अचानक सासरच्या घरी आल्याने सासू आणि सासरे घाबरले. सासूने आपल्या सुनेला त्याच तलावावर नेले आणि तेथे तलावाची पूजा करण्यास सांगितले.
सुनेने मुलगे कुठे आहेत असे विचारले. सासू म्हणाली, मुलं येतील, तू आधी पूजा कर. इकडे सासूबाई मनातल्या मनात घाबरत होत्या, त्या दिवशी पावसाळ्याचे दिवस होते. सासूने मनातल्या मनात देवाला प्रार्थना केली, हे देवा, माझी लाज वाचव. दुसरीकडे तलावाचे पूजन केल्यानंतर सुनेने आपली दोन्ही मुले बच्छराज आणि हंसराज यांना बोलावून घेतले. सुनेने पाहिले की तिची दोन्ही मुले चिखलात बुडून येत आहेत. मग सासूबाईंनी सगळं सांगितलं. बच्छराज वत्सद्वादशी व्रतापासून जिवंत परतले.
