पृथ्वीवरील ऑक्सिजन लवकरच संपणार? 'मानवजातीची उलटी गिनती सुरू...' NASA ने दिला इशारा (फोटो सौजन्य-X)
NASA Alert on Oxygen: नासाच्या (NASA) मदतीने केलेल्या आणि नेचर जिओसायन्स जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या संशोधनात पृथ्वीच्या वातावरणात मोठा आणि कायमचा बदल होण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. या बदलामुळे पृथ्वीवरील ऑक्सिजन कमी होईल आणि सर्वात गुंतागुंतीचे जीवन नष्ट होण्याच्या मार्गावर आहे. जपानमधील तोहोकू विद्यापीठ आणि जॉर्जिया इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीच्या शास्त्रज्ञांनी हे संशोधन केले. पुढील १ अब्ज वर्षांत सूर्याच्या तेजस्वितेत होणाऱ्या बदलांमुळे प्रकाशसंश्लेषणाद्वारे जीवनाला आधार देण्याची पृथ्वीची क्षमता कशी कमी होईल याचे वर्णन यात केले आहे.
शास्त्रज्ञांनी सिम्युलेशन किंवा संगणक मॉडेल्सचा वापर करून हे दाखवले आहे की, आपले ऑक्सिजनयुक्त वातावरण तात्पुरते आहे आणि ते कायमचे राहणार नाही. याचा केवळ पृथ्वीच्या भविष्यावरच नव्हे तर विश्वात इतरत्र जीवनाचा शोध कसा घ्यावा यावरही खोलवर परिणाम होतो.
शास्त्रज्ञ सूर्याच्या उत्क्रांतीला याचे श्रेय देतात. जसजसा सूर्य अधिक तेजस्वी होतो किंवा तापतो तसतसे पृथ्वीचे वातावरण त्यानुसार प्रतिक्रिया देईल. यामुळे रासायनिक विघटन प्रक्रिया वेगवान होतील आणि कार्बन डायऑक्साइडची पातळी कमी होईल. या घटामुळे वनस्पतींना जगणे अशक्य होईल.
CO₂ च्या कमी झाल्यामुळे ऑक्सिजन देखील कमी होईल. कारण तो जवळजवळ पूर्णपणे वनस्पतींनी तयार केला जातो. संशोधनानुसार हे पुढील 1 अब्ज वर्षांत होऊ शकते आणि या अंतिम बिंदूनंतर फक्त 10,000 वर्षांत, ऑक्सिजनची पातळी दहा लाख पट कमी होऊ शकते. भूगर्भीय काळात, हा काळ डोळ्याच्या उघड्या पडण्याइतकाच कमी असतो आणि जीवनाला परिस्थितीशी जुळवून घेण्याची किंवा जगण्याची फारशी संधी मिळणार नाही. संघाने याला जलद डीऑक्सिजनेशन इव्हेंट म्हटले आहे.
ऑक्सिजन कमी होत असताना, मिथेनची पातळी 10,000 पट वाढू शकते. यामुळे पृथ्वी जीवनासाठी अयोग्य बनेल, परंतु एकेकाळी त्यावर राज्य करणाऱ्या सूक्ष्मजीवांसाठी ती राहण्यायोग्य राहील. आणखी मोठी समस्या अशी आहे की ऑक्सिजनच्या कमतरतेमुळे ओझोन थर कमी होईल. यामुळे अतिनील किरणे पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर विना अडथळा पोहोचू शकतील. यामुळे जमीन राहण्यायोग्य राहणार नाही आणि पृथ्वीवरील सर्व हवा नष्ट होईल.
शास्त्रज्ञ सूर्याच्या उत्क्रांतीमुळे होतो असे म्हणतात. सूर्य जसजसा अधिक तेजस्वी किंवा उष्ण होईल तसतसे पृथ्वीचे वातावरण देखील अशाच प्रकारे प्रतिक्रिया देईल. यामुळे रासायनिक विघटन प्रक्रिया वेगवान होतील आणि कार्बन डायऑक्साइडची पातळी कमी होईल. या कपातीमुळे वनस्पतींना जगणे अशक्य होईल.
CO₂ गायब झाल्यामुळे, ऑक्सिजन देखील गायब होईल, कारण तो जवळजवळ पूर्णपणे वनस्पतींनी तयार केला आहे. संशोधनानुसार, हे पुढील १ अब्ज वर्षांत घडू शकते आणि या अंतिम बिंदूनंतर, केवळ १०,००० वर्षांत ऑक्सिजनची पातळी दहा लाख पट कमी होऊ शकते. भूगर्भीय भाषेत, हा काळ डोळ्याच्या झटक्याइतका कमी आहे, ज्यामुळे जीवनाला जुळवून घेण्याची किंवा जगण्याची फारशी संधी मिळत नाही. संघाने याला जलद डीऑक्सिजनेशन इव्हेंट म्हटले आहे.
ऑक्सिजन कमी होत असताना, मिथेनची पातळी १०,००० पट वाढू शकते. यामुळे पृथ्वी जीवनासाठी अयोग्य होईल, परंतु एकेकाळी त्यावर वर्चस्व गाजवणाऱ्या सूक्ष्मजीवांसाठी ती राहण्यायोग्य राहील. आणखी मोठी समस्या म्हणजे ऑक्सिजनच्या कमतरतेमुळे ओझोन थर कमी होईल, ज्यामुळे अतिनील किरणे पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर विना अडथळा पोहोचू शकतील. यामुळे पृथ्वी राहण्यायोग्य राहणार नाही आणि पृथ्वीवरील सर्व हवा नष्ट होण्याची शक्यता आहे.
