World cerebral palsy dayआज जागतिक सेरेब्रल पाल्सी दिन; सेरेब्रल पाल्सी म्हणजे काय? कारणं आणि प्रतिबंधात्मक उपाय जाणून घ्या

सेरेब्रल पाल्सी डे (World cerebral palsy day) दरवर्षी 6 ऑक्टोबर रोजी जगभरात साजरा केला जातो. सेरेब्रल पाल्सी या शब्दाची फोड सेरेब्रल म्हणजे मेंदूशी संबंधित आणि पाल्सी म्हणजे अर्धांगवायू अशी होते. सेरेब्रल पाल्सी हा विकार हालचालींशी संबंधित असून यात स्नायूंची शक्ती, त्याचे नियमन आणि अतिरिक्त ताठरतेमुळे हालचालींवर मर्यादा येतात. ही लक्षणे स्नायूंच्या झिजेमुळे नाही तर मेंदूला होणाऱ्या हानीमुळे होतात. या वर्षीची थीम “स्ट्रॉन्गर टुगेदर” आहे, म्हणजे जेव्हा कुटुंबे, काळजीवाहू आणि समुदाय एकत्र येतात तेव्हा ते सकारात्मक बदल आणि समावेशासाठी एक शक्ती बनतात.

सेरेब्रल पाल्सी म्हणजे नेमकं काय?

सेरेब्रल पाल्सी कशामुळे होतो?

सेरेब्रल पाल्सी (CP) हा सर्वात सामान्य न्यूरोलॉजिकल जन्मजात रोग आहे, जो प्रत्येक हजार जिवंत जन्मात चार जणांना प्रभावित करतो. अकाली जन्मलेल्या किंवा कमी वजन असलेल्या बाळांमध्ये हा धोका सर्वाधिक असतो. जागतिक आरोग्य संघटनेनुसार जगात सर्वाधिक कमी वजनाची मुले भारतात जन्माला येत आहेत.

सेरेब्रल पाल्सी हा जन्मजात विकार आहे. सामान्यतः जन्मानंतर पहिल्या वर्षात लक्षणे दिसतात. सौम्य लक्षणे असलेल्या मुलांमध्ये, ते काहीसे मोठे होईपर्यंत रोगाचे निदान करणे कठीण आहे. ICMR च्या मते, 1990 ते 2019 दरम्यान, भारतात मेंदूचे आजार 4 ते 8.02% पर्यंत वाढले आहेत. सेरेब्रल पाल्सी प्रकरणे 2019 मध्ये 5.7% पर्यंत पोहोचली आहेत. डॉक्टर म्हणतात, हा काही नवीन आजार नाही. दिल्लीतील जीबी पंत आणि एम्समध्ये दर आठवड्याला 40 ते 50 रुग्ण ओपीडीमध्ये येतात.

बाळाला जन्मावेळी पुरेसा ऑक्सिजन न मिळाल्यास, रक्तदाब नियंत्रणात नसेल, गरोदरपणात आईला होणारा कोणताही संसर्ग किंवा अनुवांशिक कारणांमुळे मुलाच्या मेंदूच्या विकासात अडथळा येतो.

मुख्य लक्षणे: मुलाला बसणे, चालणे किंवा बोलणे अशक्य आहे, हाडे कमकुवत आहेत. मेंदूचा जितका जास्त भाग प्रभावित होतो तितका शरीराचा भाग काम करत नाही. जर हा रोग एन्झाइमच्या कमतरतेमुळे किंवा अनुवांशिक कारणांमुळे झाला असेल तर त्याचा परिणाम खूप तीव्र असतो. या स्थितीत मूल 10 ते 20 वर्षांपेक्षा जास्त जगू शकत नाही. गरोदरपणात आईला कोणताही संसर्ग झाल्यास, सेरेब्रल पाल्सीचा बाळावर होणारा परिणाम सौम्य असतो आणि त्याचे आयुष्य थोडे जास्त असू शकते.

जन्मापूर्वी: गर्भधारणेदरम्यान अनुवांशिक चाचणीद्वारे हा रोग ओळखला जातो. यामुळे जन्मानंतर लगेच उपचार होऊ शकतात. एंजाइमची कमतरता देखील दूर करू शकते. जन्मानंतर: मुलाचे चयापचय विकार तपासणे देखील महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे या आजाराचे लवकर निदान झाल्यास काही गोष्टी बरे होऊ शकतात.

ही अशी स्थिती आहे ज्यामध्ये जन्माच्या वेळी मुलाचा मेंदूचा विकास सामान्य मुलांपेक्षा कमी असतो. त्यामुळे मेंदूच्या कार्यावर परिणाम होतो. मेंदूचा ज्या भागावर परिणाम होतो, त्याच्याशी संबंधित अवयव प्रभावित होतो. या आजाराची अनेक कारणे आहेत, परंतु जर एखाद्या मुलाला हा आजार एन्झाइममुळे किंवा अनुवांशिक विकारामुळे झाला असेल तर त्याचे आयुष्य केवळ 10 ते 20 वर्षे असते.

सप्टेंबर 2022 मध्ये, ऑकलंड विद्यापीठातील संशोधकांनी सेरेब्रल पाल्सी साठी एक उपचार शोधला आहे. तथापि, आत्तापर्यंत या संशोधनाने केवळ प्री-क्लिनिकल चाचण्या पूर्ण केल्या आहेत ज्यामध्ये या रोगाची प्रगती थांबवण्यासाठी औषधाची पुष्टी झाली आहे. या संशोधनाचे निष्कर्ष द ब्रेन या वैद्यकीय जर्नलमध्ये प्रसिद्ध झाले आहेत.

मायक्रोसॉफ्टचे सीईओ सत्या नडेला यांचा मुलगा झैन नाडेला जन्मापासून सेरेब्रल पाल्सी ग्रस्त होता आणि 2022 मध्ये वयाच्या 26 व्या वर्षी त्याचा मृत्यू झाला. नडेला यांनी या आजाराची माहिती ई-मेलद्वारे शेअर केली होती.