फोटो सौजन्य: एक्स अकाऊंट @Bhardwaj_A_2016
नवी दिल्ली: भारताची चांद्रयान-3 मोहीम, 2023 मध्ये चंद्रावर यशस्वीपणे लँडिंग करून, मोठ्या शोधांमध्ये मोलाचे योगदान देत आहे. प्रज्ञान रोव्हरने चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावरून मिळवलेल्या नवीन माहितीने संशोधकांना महत्त्वपूर्ण शोध दिला आहे. चंद्राच्या पृष्ठभागावर, विशेषतः दक्षिण ध्रुवाजवळील अटकिन बेसिनपासून जवळपास 350 किमी अंतरावर असलेल्या उंच भागातून जाताना रोव्हरने एक महत्त्वाचा खड्डा शोधून काढला. हा खड्डा जवळपास 160 किमी रुंद असल्याचे आढळले आहे, आणि त्याचे अस्तित्व चंद्राच्या जुन्या भौगोलिक इतिहासाशी जोडले जात आहे.
खड्ड्यांमध्ये मलबा आणि खनिजांचा साठा
अहमदाबादच्या भौतिक संशोधन प्रयोगशाळेने या शोधावर संशोधन करून सायन्स डायरेक्टमध्ये एक लेख प्रसिद्ध केला आहे. या खड्ड्याचा शोध, दक्षिण ध्रुव-ऐटकीन बेसिन तयार होण्याच्या आधीचा आहे, याचा अर्थ तो चंद्राच्या सुरुवातीच्या काळातील आहे. या खड्ड्यांमध्ये मलबा आणि खनिजांचा साठा आहे, जो त्याच्या निर्मितीच्या वेळी चंद्राच्या पृष्ठभागावर अंतराळातील इतर शरीरांच्या टक्करांमुळे तयार झाला असेल. दक्षिण ध्रुव-ॲटकिन्स बेसिनमध्ये सुमारे 1,400 मीटर कचरा निर्माण झाला असावा, असे म्हटले जाते.
अवशेषांचे निरीक्षण करण्याची अनोखी संधी
तसेच हे खड्डे कालांतराने हळूहळू नाहीसे होत आहेत. पण प्रज्ञान रोव्हरच्या नेव्हिगेशन आणि हाय रिझोल्युशन कॅमेऱ्यांच्या मदतीने या विवराची रचना उघड झाली आहे. या शोधामुळे शास्त्रज्ञांना चंद्राच्या पृष्ठभागावर गाडलेल्या प्राचीन अवशेषांचे निरीक्षण करण्याची अनोखी संधी मिळाली आहे. या अवशेषांचे विश्लेषण करून चंद्राच्या सुरुवातीच्या काळातील महत्त्वपूर्ण घडामोडी आणि भूगर्भशास्त्रीय इतिहास समजण्यास मदत होऊ शकते. विशेषतः, चंद्रावर मलबा कसा तयार झाला आणि त्याच्या पृष्ठभागावर त्याचा काय परिणाम झाला याबाबत अधिक माहिती मिळवता येईल.
प्रज्ञान रोव्हरने पाठवली छायाचित्रे
Chandrayaan-3 landing site evolution by South Pole-Aitken basin and other impact craters – revealed in a study led by @PRLAhmedabad scientist Dr. S. Vijayan.#shivshaktipointhttps://t.co/y9yORpviM9 pic.twitter.com/A7Ivtl5C9H — Prof. Anil Bhardwaj, FNA,FASc,FNASc,JC Bose Fellow (@Bhardwaj_A_2016) September 22, 2024
प्रज्ञान रोव्हरने केलेला खड्ड्यांचा शोध चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावरील संशोधनासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल ठरला आहे. या क्षेत्रातील खनिज साठ्यांमुळे, भविष्यातील संशोधनासाठी चंद्राच्या या भागाला महत्त्व देण्यात येणार आहे. त्यामुळे, भारताच्या चांद्रयान-३ मोहिमेने जागतिक पातळीवर संशोधन क्षेत्रात महत्त्वाचे योगदान दिले आहे, आणि भविष्यातील अंतराळ संशोधनासाठी नवी दिशा दाखवली आहे.
