Stromatolite fossils : हिमालयाच्या कुशीत वसलेल्या हिमाचल प्रदेशात एक अत्यंत महत्त्वाचा शास्त्रीय शोध लागला आहे, जो पृथ्वीवरील सुरुवातीच्या जीवनाच्या उगमाशी संबंधित आहे. टेथिस फॉसिल म्युझियमचे संस्थापक आणि सुप्रसिद्ध भूगर्भशास्त्रज्ञ डॉ. रितेश आर्य यांनी सोलन जिल्ह्यातील चंबाघाट परिसरातील जोलाजोरान गावात जगातील सर्वात जुने स्ट्रोमॅटोलाइट्सचे जीवाश्म शोधून काढले आहेत. हे जीवाश्म ६० कोटी (६०० दशलक्ष) वर्षांहून अधिक जुने असल्याचा दावा त्यांनी केला असून, यामुळे प्राचीन समुद्रतळांमधील जीवनाचा इतिहास नव्याने उलगडणार आहे.
पृथ्वीवरील प्राचीन जीवांचे जिवंत पुरावे
डॉ. आर्य यांच्या म्हणण्यानुसार, स्ट्रोमॅटोलाइट्स हे सूक्ष्मजीवांच्या स्तरांनी बनलेले खडक आहेत, जे एकेकाळी समुद्राच्या उथळ भागात निर्माण झाले होते. हे खडक त्या काळाचे प्रतिनिधित्व करतात जेव्हा पृथ्वीच्या वातावरणात ऑक्सिजन नव्हता आणि हरितगृह वायूंचे प्रमाण प्रचंड होते. या सूक्ष्मजीवांनी हळूहळू ऑक्सिजन निर्माण करण्यास सुरुवात केली आणि पृथ्वीवरील जीवसृष्टीच्या विकासाला गती दिली.
या जीवाश्मांच्या आधारे, डॉ. आर्य यांनी असा निष्कर्ष काढला आहे की सोलन परिसर हा एकेकाळी टेथिस महासागराचा भाग होता. टेथिस महासागर हा गोंडवाना खंड (ज्यामध्ये आजचा भारत, आफ्रिका, ऑस्ट्रेलिया, दक्षिण अमेरिका आणि अंटार्क्टिका यांचा समावेश होता) आणि आशियामध्ये पसरलेला होता.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : ‘Kirana Hills’ आहे सीझफायर मागील ‘काळं’ सत्य? पाकिस्तानच्या अण्विक धोक्यांचं गूढ आलं जगासमोर
जीवाश्मांचे वैज्ञानिक महत्त्व आणि जतनाची गरज
हे जीवाश्म केवळ भूगर्भशास्त्रीय दृष्टिकोनातून महत्त्वाचे नाहीत, तर मानवी इतिहासातील मूळ जीवनाच्या सुरुवातीचा थेट पुरावा म्हणून ओळखले जात आहेत. यापूर्वी डॉ. आर्य यांनी सोलनमधील धर्मपूर, हरियाणातील चित्रकूट आणि मोरनी हिल्स येथेही अशाच प्रकारचे जीवाश्म शोधले होते. मात्र, चंबाघाट येथे आढळलेले जीवाश्म स्वतःच्या वैशिष्ट्यपूर्ण स्तररचनेसह वेगळ्या पर्यावरणीय परिस्थितीचे संकेत देतात, असे ते सांगतात.
ओएनजीसीचे माजी महाव्यवस्थापक डॉ. जगमोहन सिंग यांच्या मते, हे जीवाश्म आपल्याला त्या युगात घेऊन जातात जेव्हा पृथ्वीवर पहिल्यांदा जीवन अस्तित्वात आले होते. पंजाब विद्यापीठाचे भूगर्भशास्त्र विभागाचे माजी प्रमुख प्रा. डॉ. अरुण दीप अहलुवालिया यांनीही या जीवाश्मांचे वैज्ञानिक आणि संवर्धनात्मक महत्त्व अधोरेखित केले आहे.
जीवाश्म वारसा स्थळ घोषित करण्याची मागणी
या ऐतिहासिक शोधाच्या पार्श्वभूमीवर, डॉ. आर्य यांनी सोलन जिल्ह्याचे उपायुक्त आणि पर्यटन विभागाशी पत्रव्यवहार करून या जागेला ‘राज्य जीवाश्म वारसा स्थळ’ म्हणून घोषित करण्याची मागणी केली आहे. त्यांचा विश्वास आहे की या पावलामुळे विज्ञान, पर्यावरणीय संवर्धन आणि भू-पर्यटनाला मोठी चालना मिळेल.
निसर्गाचा अमूल्य ठेवा पुढच्या पिढ्यांसाठी जपण्याची गरज
डॉ. आर्य यांच्या मते, हिमाचल प्रदेशाच्या मातीत लाखो वर्षांचा सागरी इतिहास दडलेला आहे, जो केवळ भारतासाठीच नव्हे, तर संपूर्ण मानवजातीसाठी मौल्यवान ठेवा आहे. त्यामुळे या ठिकाणांचे संरक्षण करणे आणि त्यांचे शास्त्रीय मूल्य जपणे ही आपली सामूहिक जबाबदारी आहे.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : पाकिस्तानच्या तणावाच्या पार्श्वभूमीवर चीनचा ‘डावपेचपूर्ण हस्तक्षेप’; अरुणाचल दाव्यावर भारताचा मात्र थेट नकार
भविष्यातील वैज्ञानिक संशोधनाला नवी दिशा
सोलनमधील हा शोध पृथ्वीवरील जीवनाच्या प्रारंभिक टप्प्यांचे रहस्य उलगडण्यास मदत करणार आहे. या जीवाश्मांच्या आधारे भविष्यातील वैज्ञानिक संशोधनाला नवी दिशा मिळू शकते, तसेच भारताचा जीवाश्मशास्त्रातला वाटा जागतिक पातळीवर अधोरेखित होऊ शकतो. हे केवळ हिमाचलच नव्हे, तर संपूर्ण मानवजातीसाठी एक अद्वितीय ‘नैसर्गिक खजिना’ आहे, जो काळजीपूर्वक जपला गेला पाहिजे.
