HMPV साठी कोरोनाची लस प्रभावी ठरू शकते का
ह्युमन मेटापन्यूमोव्हायरस (HMPV) बाबत सध्या जगभरात भीतीचे वातावरण आहे. गेल्या काही आठवड्यांपासून चीनमध्ये या विषाणूचा कहर पाहायला मिळत होता, मात्र आता या विषाणूने भारतात आपली वर्णी लावली आहे आणि केवळ भारतातच नाही तर महाराष्ट्रातील नागपुरातीही आता HMPV चे रूग्ण आढळले आहेत. आत्तापर्यंत देशातील काही लोकांना एचएमपीव्हीची लागण झाली आहे.
या विषाणूपासून बचाव करण्यासाठी देशभरात तयारी सुरू असून लोक कोरोना विषाणूप्रमाणे उपचार करत आहेत. ह्युमन मेटाप्युमोव्हायरस आणि कोरोना व्हायरसची काही लक्षणेही सारखीच आहेत, ज्यामुळे हा एकाच प्रकारचा धोकादायक विषाणू मानला जात आहे. आता प्रश्न असा आहे की जर कोरोना व्हायरस आणि HMPV ची लक्षणे सारखी असतील तर कोरोना व्हायरससाठी बनवलेली लस HMPV विरुद्ध प्रभावी ठरू शकते का? विषाणूशास्त्रज्ञांकडून याबद्दल माहिती मिळाली आहे, ती आपण जाणून घेऊया (फोटो सौजन्य – iStock)
काय सांगतात विषाणूशास्त्रज्ञ
डॉ. आंबेडकर सेंटर फॉर बायोमेडिकल रिसर्च, नवी दिल्लीचे संचालक आणि वरिष्ठ व्हायरोलॉजिस्ट डॉ सुनीत कुमार सिंग यांनी एका हिंदी संकेतस्थळाला दिलेल्या मुलाखतीमध्ये सांगितले की मानवी मेटापन्यूमोव्हायरस हा नवीन विषाणू नाही आणि त्याची लक्षणे इन्फ्लूएंझा व्हायरससारखी आहेत. बहुतेक श्वसन संक्रमणांमध्ये, श्वास घेण्यास त्रास होणे, छातीत जडपणा, बरगड्या हलणे आणि नाक वाहणे यासारख्या समस्या उद्भवतात. कोरोना विषाणूची अनेक लक्षणे सारखीच आहेत आणि यामुळेच लोक HMPV आणि कोरोना विषाणूला समान मानत आहेत. तथापि, SARS-CoV-2 आणि मानवी मेटापन्यूमोव्हायरस वेगवेगळ्या कुटुंबातील विषाणू आहेत. या दोन विषाणूंचे प्रतिजैविक स्वरूप देखील भिन्न आहे. या कारणास्तव कोरोनाव्हायरस लस HMPV विरूद्ध संरक्षणात्मक असू शकत नाही.
HMPV Virus in Maharashtra: महाराष्ट्रात HMPV विषाणूचा शिरकाव; नागपुरात दोन रूग्णांची नोंद
कशी तयार होते लस
डॉ.सुनीत सिंह यांनी सांगितले की, बहुतांश लसी कोणत्याही विषाणूच्या प्रथिनांपासून बनवल्या जातात आणि त्यांच्याविरुद्ध शरीरात अँटीबॉडीज तयार होतात. सर्व विषाणूंची प्रथिने वेगवेगळी असतात, त्यामुळे एका विषाणूची लस दुसऱ्या विषाणूवर प्रभावी मानली जाऊ शकत नाही. दोन्हीमध्ये समानता असूनही, ती लस इतर विषाणूंपासून संरक्षण करणारी असू शकत नाही. सध्या मानवी मेटापन्यूमोव्हायरससाठी कोणतीही लस किंवा औषध उपलब्ध नाही.
चिंतेची बाब अशी आहे की एचएमपीव्ही हा RNA विषाणू आहे, जो खूप वेगाने उत्परिवर्तन करू शकतो. जर ते सतत बदलत राहिले तर त्याची प्रकरणे वेगाने वाढू शकतात आणि परिस्थिती नियंत्रणाबाहेर जाऊ शकते. विषाणूशास्त्रज्ञांच्या मते, मानवी मेटापन्यूमोव्हायरसची चाचणी भारतात आधीच उपलब्ध आहे.
का पसरतोय HMPV?
चीन आणि भारतात HMPV पसरत आहे का? या प्रश्नावर, विषाणूशास्त्रज्ञ म्हणाले की चीनमध्ये मानवी मेटापन्यूमोव्हायरसमुळे प्रकरणे खूप वेगाने वाढत आहेत, परंतु अद्याप कोणताही डेटा उपलब्ध नाही. जर चीनमध्ये पसरणाऱ्या व्हायरसचा जीनोम सिक्वेन्सिंग डेटा उपलब्ध असेल, तर चीन आणि भारतात पसरणाऱ्या एचएमपीव्हीमध्ये काय समानता आणि फरक आहेत हे शोधणे शक्य होईल.
चीनमध्ये या विषाणूची प्रकरणे इतक्या वेगाने का वाढत आहेत हे शोधण्यात जीनोम सिक्वेन्सिंग देखील मदत करू शकते. भारतातील लोकांनी घाबरण्याची गरज नसली तरी या विषाणूपासून बचाव करण्यासाठी कोरोनासारख्या प्रोटोकॉलचे पालन करावे लागेल. त्यामुळे हा विषाणू रोखण्यास मदत होऊ शकते.