फोटो सौजन्य - Social Media
ग्रामीण भागातील महिलांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम करण्यासाठी महिला आर्थिक विकास महामंडळ (माविम) ‘नवतेजस्विनी महाराष्ट्र ग्रामीण महिला उद्यम विकास प्रकल्पा’अंतर्गत विविध उपक्रम राबवत आहे. त्याचाच भाग म्हणून बारामतीतील ३० महिला शेतकऱ्यांनी एकत्र येत आधुनिक पद्धतीने उच्च दर्जाची हिरवी मिरची पिकवली आणि तब्बल ४० मेट्रिक टन उत्पादन दुबईला निर्यात करण्याचा मोठा विक्रम केला. या उपक्रमाची अंमलबजावणी संघर्ष क्लस्टर मायक्रो रिसोर्स सेंटर (CMRC), बारामती यांनी केली. कृषी विज्ञान केंद्र, बारामती यांनी महिलांना तांत्रिक मार्गदर्शन केले. तसेच खरेदीसाठी हमी करार आदी नेचर फूड्स प्रा. लि. या कंपनीसोबत करण्यात आला, ज्यामुळे महिलांना थेट बाजारपेठ उपलब्ध झाली.
या प्रकल्पाअंतर्गत २२ एकर क्षेत्रावर प्रायोगिक तत्त्वावर शेती करण्यात आली. ठिबक सिंचन, मल्चिंग पेपर, सेंद्रिय खतांचा वापर, एकात्मिक कीड व्यवस्थापन यांसारख्या आधुनिक तंत्रांचा अवलंब करण्यात आला. शिवाय नेदरलँड तंत्रज्ञानावर आधारित उगमशिव वाणाची मिरची लावली गेली. या पद्धतींमुळे महिलांना सरासरी ६,००० किलो मिरचीचे उत्पादन मिळाले. त्यापैकी स्मिता पवार (७,६९२.५ किलो), रोहिणी जाधव (७,६६७.५ किलो) आणि राणी जामधडे (६,०५२.५ किलो) यांचे उत्पादन विशेष ठरले.
निर्यातीसाठी उत्पादनाची गुणवत्ता टिकविणे, अनियमित पाऊस आणि काढणीनंतरची आव्हाने ही मोठी अडचण होती. त्यावर मात करण्यासाठी सातत्याने फील्ड मार्गदर्शन, पीक विमा आणि प्रक्रिया प्रशिक्षण दिले गेले. पुढील टप्प्यात या प्रकल्पासाठी स्थळावर ग्रेडिंग युनिट उभारण्याची योजना आहे, ज्यामुळे निर्यात अधिक गुणवत्तापूर्ण व सुलभ होईल.
या यशामुळे ग्रामीण महिलांचे आर्थिक उत्पन्न वाढले असून त्यांना आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेचा प्रत्यक्ष अनुभव मिळाला. यामुळे त्यांचे तांत्रिक ज्ञान वाढले, उद्योजकीय कौशल्य विकसित झाले आणि शेतीकडे व्यवसायाच्या दृष्टिकोनातून पाहण्याची नवी दृष्टी मिळाली.
बारामतीतील या महिलांच्या प्रयत्नांमुळे सिद्ध झाले की ग्रामीण महिला कृषी मूल्यसाखळीत महत्त्वाची भूमिका बजावू शकतात. हा उपक्रम ग्रामीण महिलांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी एक ‘स्केलेबल व रीप्लिकेबल मॉडेल’ ठरत आहे, ज्याचा लाभ भविष्यात राज्यातील इतर भागांतील महिलांनाही होऊ शकतो.
