World Press Freedom Day 2025 : पत्रकारितेतील नवयुग, सत्याचा शोध आणि एआयचा प्रभाव ( फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया)
World Press Freedom Day 2025 : ३ मे रोजी दरवर्षी साजरा केला जाणारा जागतिक प्रेस स्वातंत्र्य दिन हा पत्रकारितेच्या मूल्यांची आठवण करून देणारा आणि माहितीच्या मुक्त प्रवाहाचे महत्त्व अधोरेखित करणारा दिवस आहे. २०२५ सालीही हा दिवस, पूर्वीप्रमाणेच, पत्रकारितेच्या आधारभूत तत्त्वांना समर्पित असून, यंदा त्यात कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या प्रभावाची गंभीर चर्चा केंद्रस्थानी आहे.
थीम: “रिपोर्टिंग इन द ब्रेव्ह न्यू वर्ल्ड – द इम्पॅक्ट ऑफ आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस ऑन प्रेस फ्रीडम अँड द मीडिया”
युनेस्कोने यावर्षीच्या प्रेस स्वातंत्र्य दिनासाठी जी थीम निवडली आहे ती अत्यंत समर्पक आहे. यामध्ये एआय (AI) चा पत्रकारितेवर होणारा प्रभाव आणि पत्रकारांच्या स्वातंत्र्यावर उद्भवणारे प्रश्न अधोरेखित केले गेले आहेत. एआय मुळे माहिती संकलन, रिपोर्टिंग, तथ्य पडताळणी आणि विविध भाषांमध्ये मजकूर निर्मिती अधिक प्रभावी झाली असली, तरी त्यातून काही धोकेही उद्भवत आहेत. विशेषतः बनावट बातम्यांचे प्रसारण, फसवणूक करणारे डीपफेक व्हिडिओज आणि आर्थिक मॉडेल्सवरील प्रतिकूल परिणाम.
१९९३ मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेने युनेस्कोच्या शिफारशीनुसार जागतिक प्रेस स्वातंत्र्य दिनाची अधिकृत स्थापना केली. त्यामागे १९९१ मध्ये स्वीकारलेली विंडहोक घोषणा ही प्रेरणा होती. ही घोषणा सांगते की लोकशाहीसाठी स्वतंत्र, मुक्त आणि व्यावसायिक पत्रकारिता अत्यावश्यक आहे. या दिवशी, जगभरातील पत्रकारांनी माहितीच्या अधिकारासाठी लढताना दिलेल्या बलिदानाची आठवण केली जाते. सत्य मांडण्यासाठी आणि सत्ता टिकवण्यासाठी संघर्ष करणाऱ्यांच्या कर्तृत्वाला या दिवशी मान्यता दिली जाते.
सद्यस्थितीत माध्यमांनी माहितीचा सच्चा आरसा होणे गरजेचे आहे. मात्र आज पत्रकारितेवर अनेक पातळ्यांवर दबाव आहे. राजकीय हस्तक्षेप, आर्थिक अडचणी, फेक न्यूजचा सुळसुळाट आणि डिजिटल तंत्रज्ञानातून उद्भवलेली अविश्वासाची भावना. यामुळेच प्रेस स्वातंत्र्याचा जागर ही काळाची गरज ठरली आहे. हा दिवस माध्यमकर्मींना त्यांच्या अधिकारांची आठवण करून देतो आणि जनतेलाही माध्यम स्वातंत्र्याचे सामाजिक मूल्य समजावतो. सरकारे, संस्था आणि नागरिक यांना या क्षेत्राचे संरक्षण करण्यासाठी एकत्र येण्याचे आवाहनही यातून केले जाते.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : भारताला ‘Hawkeye 360’ प्रणालीसाठी अमेरिकेची मान्यता; सागरी सुरक्षेत होणार क्रांतिकारी बदल
“प्रेस स्वातंत्र्याचा अर्थ म्हणजे विरोध व टीका करण्याचे स्वातंत्र्य,” असे जॉर्ज ऑरवेल म्हणतात. तर थॉमस जेफरसन यांच्या मते, “जिथे प्रेस स्वतंत्र आहे, तिथे लोकशाही सुरक्षित असते.” “कलमाची शक्ती कोणत्याही गोष्टीपेक्षा जास्त आहे,” असे मानणाऱ्या प्रत्येक व्यक्तीसाठी आजचा दिवस अभिमानाचा आहे.
“पत्रकारांवर सत्य उघड करण्याची मोठी जबाबदारी आहे – प्रेस दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा.”
“प्रेस आणि पत्रकारांना त्यांच्या कार्यासाठी सन्मान व स्वातंत्र्य लाभो – हेच या दिवसाचे खरे सार आहे.”
“सत्यासाठी लढणाऱ्या सर्व पत्रकारांना सलाम – जागतिक प्रेस स्वातंत्र्य दिनाच्या शुभेच्छा.”
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : सिंधू पाणी कराराचा भारताच्या निर्णयामुळे पाकिस्तानात दुष्काळ आणि POKमध्ये येणार पूर? उपग्रह प्रतिमांमधून सत्य उघड
निष्कर्षतः, २०२५ मध्ये आपण जेव्हा या दिवशी पत्रकारितेच्या बदलत्या रूपांकडे पाहतो, तेव्हा हे लक्षात ठेवायला हवे की तंत्रज्ञान बदलू शकते, पण सत्याचा शोध आणि अभिव्यक्तीचे स्वातंत्र्य यांना पर्याय नाही. प्रेस स्वातंत्र्य ही फक्त पत्रकारांची नाही, तर प्रत्येक सुजाण नागरिकाची जबाबदारी आहे.
