सादर होण्यापूर्वीच Budget झाले होते लीक अर्थमंत्र्यांना द्यावा लागला होता राजीनामा, 74 वर्ष आधी सुरू झाली ‘हलवा सेरेमनी’

स्वतंत्र भारताच्या इतिहासात असे दोनदा घडले आहे, जेव्हा अर्थसंकल्प सादर होण्यापूर्वीच त्याच्याशी संबंधित माहिती लीक झाली. नक्की हे कधी घडले आणि त्यानंतर काय करण्यात आले याची मनोरंजक माहिती

कधी झाले होते बजेट लीक? काय आहे हलवा सेरेमनी

Follow Us:

Follow Us:

२०२५ च्या अर्थसंकल्पा आता जवळ येत आहे. १ फेब्रुवारी रोजी अर्थमंत्री निर्मला सीतारमण अर्थसंकल्प सादर करतील. बजेट बनवण्याची प्रक्रिया अत्यंत गोपनीय असते. त्याची सुरुवात हलवा समारंभाने होते. मग बजेट प्रिंटिंगची प्रक्रिया सुरू होते. अर्थसंकल्प तयार करण्याच्या प्रक्रियेत सहभागी असलेल्या सर्व अधिकाऱ्यांना आणि सहाय्यक कर्मचाऱ्यांना मंत्रालयात ‘बंदिस्त’ ठेवले जाते जेणेकरून कोणतीही माहिती लीक होऊ नये. पण याआधी स्वतंत्र भारताच्या इतिहासामध्ये असे दोनदा घडले आहे, जेव्हा अर्थसंकल्प सादर होण्यापूर्वीच त्याच्याशी संबंधित माहिती लीक झाली. काय नक्की घडले होते जाणून घ्या

2 वेळा बजेट लीक होऊन अर्थमंत्र्यांचा राजीनामा

स्वतंत्र भारताचा पहिला अर्थसंकल्प १९४७-१९४८ या आर्थिक वर्षासाठी सादर करण्यात आला. त्यावेळी अर्थमंत्री आरके षण्मुखम चेट्टी होते. जो ब्रिटीश समर्थक जस्टिस पार्टीशी संबंधित होता. त्यावेळी, अर्थसंकल्प सादर होण्यापूर्वी, ब्रिटिश अर्थमंत्री ह्यू डाल्टन यांनी भारताच्या अर्थसंकल्पातील करविषयक बदलांबद्दल माध्यमांना आधीच माहिती दिली होती. 

अर्थसंकल्पीय भाषणापूर्वीच पत्रकारांनी अर्थसंकल्पाशी संबंधित बातम्या प्रकाशित केल्या होत्या. यानंतर ब्रिटिश अर्थमंत्री ह्यू डाल्टन यांना राजीनामा द्यावा लागला. पुढचे वर्ष १९५० होते. तेव्हा जॉन मथाई भारताचे अर्थमंत्री होते. देशाचा अर्थसंकल्प सादर होणार होता. सर्व तयारी जवळजवळ पूर्ण झाली होती. मग बजेट लीक झाल्याची बातमी आली. या चुकीमुळे जॉन मथाई यांना राजीनामा द्यावा लागला.

Budget 2025: 9 वर्षांपूर्वी वाढली होते इन्शुरन्स प्रिमियमवरील टॅक्स सवलतीची मर्यादा, यावर्षी पूर्ण होणारा का मागणी?

प्रिटिंगची जागी बदलावी लागली

जॉन मथाई संसदेत पोहोचले तेव्हा विरोधी पक्षांच्या नेत्यांनी तिथे खूप गोंधळ घातला. अर्थमंत्र्यांच्या राजीनाम्याच्या मागण्या सुरू झाल्या. या गदारोळानंतर अर्थमंत्र्यांना आपल्या पदाचा राजीनामा द्यावा लागला. स्वातंत्र्यानंतर, ३ पैकी २ अर्थसंकल्प लीक झाले. यामुळे, त्याच्या गोपनीयतेबद्दल प्रश्न उपस्थित होऊ लागले. राष्ट्रपती भवनात अर्थसंकल्प जिथे छापला गेला तिथून माहिती लीक होत असल्याची चर्चा सुरू झाली. 

अशा परिस्थितीत छपाईची जागा बदलण्याशिवाय पर्याय नव्हता. आणि यामुळे अर्थसंकल्प छापण्याची परंपराच बदलली. या घटनेनंतर, अर्थसंकल्पाची छपाई नवी दिल्लीतील मिंटो रोड येथे हलवावी लागली. यानंतर, १९८० मध्ये, पुन्हा एकदा छपाईची जागा बदलण्यात आली आणि अर्थसंकल्प नॉर्थ ब्लॉक (अर्थ मंत्रालय) च्या तळघरात छापला जाऊ लागला

हलवा सेरेमनी कधी सुरू झाली?

१९५१ मध्ये जेव्हा बजेट लीक झाल्यानंतर छपाईचे काम मिंटो रोड येथे हलवण्यात आले तेव्हा कर्मचाऱ्यांना बजेट तयार करण्यासाठी मंत्रालयातच राहण्यास सांगण्यात आले. याच्या अगदी आधी एक परंपरा सुरू झाली होती. अधिकारी आत येण्यापूर्वी, हलवा बनवण्याचा विधी पार पडला. मग अधिकाऱ्यांनी बजेट तयार करण्यासाठी ९-१० दिवस स्वतःला सर्वांपासून वेगळे केले. हलवा समारंभानंतर, अर्थसंकल्प छापण्याची प्रक्रिया सुरू होते. 

यामध्ये सहभागी असलेले सर्व अधिकारी आणि सहाय्यक कर्मचारी मंत्रालयात बंद आहेत. या काळात अधिकाऱ्यांना फोन वापरण्याचीही परवानगी नाही. बजेट सादर होईपर्यंत तो त्याच्या कुटुंबालाही भेटू शकत नाही. ७४ वर्षांपासून सुरू असलेली ही परंपरा आजही पाळली जाते.

Budget 2025: कमीत कमी 7500 रूपये पेन्शनसह महागाई भत्ता, बजेटची झोळी उघडणार का निर्मला सीतारमण

कसे तयार होते बजेट?

अर्थसंकल्प तयार करण्याची प्रक्रिया खूपच गुंतागुंतीची आणि लांबलचक असते. अर्थ मंत्रालय आणि नीती आयोगाव्यतिरिक्त, इतर मंत्रालये देखील त्यात समाविष्ट आहेत. आर्थिक व्यवहार विभागाचा अर्थसंकल्प विभाग राज्ये, मंत्रालये, केंद्रशासित प्रदेश, संरक्षण दल आणि विभागांना आगामी अर्थसंकल्पाचे त्यांचे अंदाज सादर करण्यास सांगतो. अर्थ मंत्रालयाशी सल्लामसलत केल्यानंतर कर प्रस्तावावर निर्णय घेतला जातो. पंतप्रधानांच्या मंजुरीनंतर, अर्थसंकल्प छापण्यासाठी तयार आहे.

Web Title: Budget 2025 origin of halva ceremony leaked finance minister gave resignation

Get Latest  Marathi News ,  Maharashtra News and  Marathi News from Politics,  Election News ,  Sports News ,  Entertainment News,  Business News and   Religion News only on Navarashtra.com