रेअर अर्थ मॅग्नेटमध्ये भारताची वाटचाल (फोटो सौजन्य - iStock)
जगातील रेअर अर्थ मॅग्नेट निर्यातीत चीन अजूनही वर्चस्व गाजवतो. अमेरिकेच्या शुल्काला प्रतिसाद म्हणून चीनने आपली निर्यात थांबवली, ज्याचा परिणाम भारतावरही झाला. आता, भारत या क्षेत्रातील चीनचे वर्चस्व कमी करण्याची तयारी करत आहे. दुर्मिळ पृथ्वी चुंबकांच्या उत्पादनासाठी भारत आपल्या प्रोत्साहन कार्यक्रमात जवळजवळ तिप्पट वाढ करण्याची तयारी करत आहे. ब्लूमबर्गच्या मते, ही रक्कम ₹७० अब्ज (अंदाजे $७८८ दशलक्ष) पेक्षा जास्त आहे. यामुळे भारतात आता या व्यवसायाची उपलब्धता कशी असणार याकडे सर्वांचे लक्ष लागून राहिले आहे.
चुंबकविरहित मोटर्स देखील तयार केल्या जात आहेत
या योजनेअंतर्गत, स्थानिक उत्पादनासाठी प्रोत्साहन दिले जाईल. प्रत्येक कंपनीला दरवर्षी १,२०० टन पर्यंत मॅग्नेटसाठी प्रोत्साहन मिळेल. आयात अवलंबित्व कमी करण्याव्यतिरिक्त, सरकार मॅग्नेटविरहित मोटर्सवरील संशोधनाला प्रोत्साहन देण्याचा विचार देखील करत आहे. डेव्हलप्ड इंडिया २०४७ या उच्चस्तरीय समितीने इलेक्ट्रिक कार, बस आणि ट्रकसाठी अनिच्छा मोटर्सचा वापर शोधण्याचा सल्ला दिला आहे. ही अशी मोटर आहे ज्याला चुंबकांची आवश्यकता नाही.
चीनने निर्बंध लादले
भारताची विस्तार योजना अशा वेळी आली आहे जेव्हा जगभरातील देश चीनवरील त्यांचे अवलंबित्व कमी करण्याचा प्रयत्न करत आहेत. चीन जगातील रेअर अर्थ मॅग्नेट उत्पादनांपैकी सुमारे ९०% उत्पादन प्रक्रिया करतो. एप्रिलमध्ये, अमेरिकेसोबतच्या व्यापार तणावादरम्यान, चीनने अनेक निर्यात निर्बंध लादले. चीनने आता काही अटींसह निर्यातीला परवानगी दिली आहे, परंतु भारत सरकार देशाला स्वावलंबी बनवायचे आहे आणि कोणत्याही एका देशावर पूर्णपणे अवलंबून राहू नये असे वाटते.
भारताला अनेक देशांकडून पाठिंबा
भारताच्या योजनेनंतर, दक्षिण अमेरिका, आफ्रिका, युनायटेड किंग्डम (यूके) आणि ऑस्ट्रेलिया सारख्या देशांमधील अनेक दुर्मिळ पृथ्वी ऑक्साईड पुरवठादारांनी भारताला पुरवठा करण्यास सहमती दर्शविली आहे. एका सरकारी अधिकाऱ्याने इकॉनॉमिक टाईम्सला सांगितले की, “आम्ही काही रेअर अर्थ मॅग्नेट पुरवठादारांशी प्राथमिक चर्चा केली आहे. ते पुरवठा करण्यास तयार आहेत.”
भारताला किती आवश्यक आहे?
स्थानिक उत्पादन सुरू करण्यासाठी भारताला रेअर अर्थ मॅग्नेट ऑक्साईडचा स्थिर पुरवठा आवश्यक आहे. अधिकाऱ्याने स्पष्ट केले की भारताला दरवर्षी अंदाजे २००० टन निओडायमियम ऑक्साईड (दुर्मिळ पृथ्वी घटकाचा एक प्रकार) आवश्यक आहे, परंतु IREL (भारत) दरवर्षी फक्त ४००-५०० टन पुरवठा करू शकते. एक टन रेअर अर्थ ऑक्साईड सुमारे तीन टन कायमस्वरूपी चुंबक तयार करू शकते. हे चुंबक इलेक्ट्रिक वाहन (EV) मोटर्ससाठी महत्त्वाचे आहेत आणि नवीन पिढीच्या इलेक्ट्रॉनिक्समध्येदेखील वापरले जातात.
