अमेरिकेने भारतावर कर लादल्यास नक्की काय होऊ शकते (फोटो सौजन्य - iStock)
अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी ‘टॅरिफ वॉर’ सुरू केले आहे. अमेरिकेने मेक्सिको, कॅनडा आणि चीनवर कर लादले आहेत. याला प्रत्युत्तर म्हणून कॅनडानेही अमेरिकन वस्तूंवर आयात शुल्क लावण्याची घोषणा केली आहे. डोनाल्ड ट्रम्प यांनी अनेक वेळा केवळ चीन आणि कॅनडाच नव्हे तर भारताचाही “भारी कर” लादणाऱ्या देशांच्या यादीत समावेश केला आहे आणि भारतातून आयात होणाऱ्या वस्तूंवर जास्त कर लादण्याचा इशारा दिला आहे.
२०१८ मध्ये त्यांच्या पहिल्या कार्यकाळात, ट्रम्प प्रशासनाने अॅल्युमिनियम आणि स्टीलवर उच्च शुल्क लादले होते, ज्याचा परिणाम भारतासह अनेक देशांवर झाला. याला प्रत्युत्तर म्हणून भारतानेही अमेरिकन वस्तूंवर शुल्क लादले. आता प्रश्न असा निर्माण होतो की जर डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारतावरही कर लादला तर त्याचा काय परिणाम होईल. त्याचा प्रभाव फक्त भारतापुरता मर्यादित राहील की ट्रम्पच्या ‘टॅरिफ वेडेपणा’च्या आगीत अमेरिकाही जळून खाक होईल?
काय आहे तज्ज्ञांचे म्हणणे?
जागतिक व्यापार तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की भारतीय आयातीवर शुल्क लादल्याने केवळ दोन्ही देशांमधील राजनैतिक संबंधांवर परिणाम होणार नाही तर भारत आणि अमेरिका या दोन्ही देशांच्या उद्योगांवर आणि सामान्य लोकांवरही त्याचा परिणाम होईल. अमेरिका आणि चीन हे भारताचे सर्वात मोठे व्यापारी भागीदार आहेत. जर अमेरिकेने शुल्क वाढवले तर भारत नक्कीच शांत बसणार नाही. तो नक्कीच बदला घेईल. अशा परिस्थितीत, अमेरिकेने भारताला एका लहान देशासारखे वागवणे हे ‘महासत्ता’साठी महागडे ठरेल.
Donald Trump यांचा ‘हा’ एक निर्णय आणि भारत झाला मालामाल तर पाकिस्तान कंगाल
दोन्ही देशांमधील व्यापार ११९.७१ अब्ज डॉलर्सचा
२०२३-२४ या आर्थिक वर्षात दोन्ही देशांमधील व्यापार ११९.७१ अब्ज डॉलर्सवर पोहोचला. यामध्ये भारताचा व्यापार अधिशेष सुमारे $३५.३१ अब्ज आहे. व्यापार अधिशेष म्हणजे देशाच्या निर्यातीचे मूल्य त्याच्या आयातीच्या मूल्यापेक्षा जास्त असते. जर अमेरिकेने भारतीय वस्तूंवर शुल्क वाढवले तर हा व्यापार संतुलन बिघडू शकतो. यामुळे अनेक प्रमुख भारतीय उद्योगांसमोर आव्हाने निर्माण होऊ शकतात.
अमेरिका हे भारतासाठी सर्वात मोठे निर्यात केंद्र आहे, जे मूल्याच्या बाबतीत १८% पेक्षा जास्त योगदान देते. २०२३-२४ मध्ये भारताने अमेरिकेला ७७.५ अब्ज डॉलर्सच्या वस्तू निर्यात केल्या. अमेरिकेतून भारतात होणारी आयात खूपच कमी आहे. गेल्या वर्षी भारताची अमेरिकेतून होणारी आयात १७% घसरून ४२.२ अब्ज डॉलर्सवर आली. आयात आणि निर्यातीतील या असमतोलामुळे भारतासोबतच्या द्विपक्षीय व्यापारात अमेरिकेची व्यापार तूट वाढली आहे, ज्यामुळे ट्रम्प यांनी टॅरिफच्या धमक्या दिल्या आहेत
ट्रेड बास्केटमध्ये कशाचा समावेश
भारत आपले बहुतेक कच्चे तेल आणि पेट्रोलियम उत्पादने अमेरिकेतून आयात करतो. मोती, मौल्यवान/अर्ध-मौल्यवान रत्ने आणि नक्कल दागिने पुढे येतात. याशिवाय, भारत अमेरिकेकडून मोठ्या प्रमाणात स्टील, महागड्या मोटारसायकली, इलेक्ट्रॉनिक वस्तू, अणुभट्ट्या आणि बॉयलर सारखी पॉवर प्लांट उपकरणे, इलेक्ट्रिकल मशिनरी आणि उपकरणे, विमान वाहतूक, वैद्यकीय आणि लष्करी उपकरणे खरेदी करतो.
भारत अमेरिकेला हिरे आणि दागिने, वैद्यकीय उपकरणे आणि वस्तू, पेट्रोलियम उत्पादने, बासमती तांदूळ सारखी कृषी उत्पादने, मसाले (जसे की हळद आणि वेलची), कापड आणि कपडे, ऑटोमोटिव्ह घटक आणि पिशव्या, शूज इत्यादी चामड्याचे उत्पादने निर्यात करतो. याशिवाय, अमेरिका ही भारताच्या सॉफ्टवेअर आणि इतर सेवांसाठी एक मोठी बाजारपेठ आहे.
बँकिंग स्टॉक्स नफा मिळविण्यास सज्ज, 49% पर्यंत तगडे रिटर्न्स मिळण्यासाठी खरेदी करा ‘हे’ 4 शेअर्स
शुल्काचा परिणाम काय होणार?
जर भारतावरही शुल्क लादले गेले तर त्याचा व्यापारावर खोलवर परिणाम होईल. ही परिस्थिती भारत आणि अमेरिका दोघांसाठीही मोठी आव्हाने निर्माण करू शकते. अमेरिकेने भारतीय वस्तूंवर कर लादल्याने विशेषतः भारतीय आयटी, कापड, औषधनिर्माण आणि ऑटोमोबाईल उद्योगांना फटका बसेल. हे क्षेत्र भारताचे अमेरिकन बाजारपेठेत होणारे प्रमुख निर्यात क्षेत्र आहेत आणि शुल्कामुळे त्यांची स्पर्धात्मकता कमी होऊ शकते. उद्योगांमधील उत्पादन कमी झाल्यामुळे रोजगार कमी होऊ शकतो. भारताचा अमेरिकेसोबतचा व्यापार अधिशेष सुमारे $३५.३१ अब्ज आहे. जर अमेरिकेने शुल्क वाढवले तर हे संतुलन बिघडू शकते, ज्यामुळे भारतीय अर्थव्यवस्थेचे आणखी नुकसान होऊ शकते.
अमेरिकेला होणारे नुकसान
आयात केलेल्या वस्तूंवरील वाढीव शुल्कामुळे अमेरिकन ग्राहकांना जास्त किंमत मोजावी लागेल. यामुळे त्यांचा खर्च वाढेल, जो अमेरिकन अर्थव्यवस्थेसाठी नकारात्मक ठरेल. जर भारताने प्रत्युत्तरात्मक शुल्क लादले तर त्याचा अमेरिकन उत्पादनांच्या विक्रीवर परिणाम होईल. उदाहरणार्थ, मोटारसायकली आणि ऑटोमोटिव्ह पार्ट्ससारख्या उत्पादनांवर शुल्क लादल्याने अमेरिकन उत्पादकांना नुकसान होऊ शकते.
शेवटी आपण असे म्हणू शकतो की जर अमेरिकेने भारतावर कर लादला तर दोन्ही देशांचे नुकसान होईल. भारताच्या निर्यात-चालित क्षेत्रांवर अधिक प्रतिकूल परिणाम होईल. अमेरिकेच्या अर्थव्यवस्थेवरही परिणाम होईल, परंतु तो प्रामुख्याने ग्राहक आणि काही विशिष्ट उद्योगांपुरता मर्यादित असेल. भारताचा प्रतिसाद महत्त्वाचा असेल. तोटा कमी करण्यासाठी तो प्रतिशोधात्मक शुल्क किंवा व्यापार विविधीकरण यासारखी पावले उचलू शकतो. यामुळे अमेरिकन अर्थव्यवस्थेला नुकसान होईल.
तज्ज्ञांचे मत
ग्लोबल ट्रेड रिसर्च इनिशिएटिव्हचे सह-संस्थापक अजय श्रीवास्तव म्हणतात की अमेरिकेला व्यापार तूट पलीकडे पहावे लागेल आणि दोन्ही देशांमधील एकूण आर्थिक संबंधांचा विचार केल्यानंतरच कोणतेही पाऊल उचलावे लागेल. भारत ही केवळ जुन्या अर्थव्यवस्थेतील अमेरिकन कंपन्या, बँका आणि वित्तीय सेवांसाठीच नाही तर मायक्रोसॉफ्ट, मेटा आणि अल्फाबेट सारख्या टेक कंपन्यांसाठी आणि अमेझॉन आणि वॉलमार्ट सारख्या ई-कॉमर्स खेळाडूंसाठी देखील एक महत्त्वाची बाजारपेठ आहे. जर दोन्ही देशांमधील व्यापारी संबंधांमध्ये तणाव वाढला तर या अमेरिकन कंपन्यांना निश्चितच त्याचा फटका बसेल. ज्याचे नुकसान शेवटी अमेरिकन अर्थव्यवस्थेला होईल.