सर्पांची देवी म्हणून ओळखली जाणारी शिवकन्या मनसा देवी; नवरात्रीतील दर्शनासाठी होते लाखोंची गर्दी ( फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया)
पंचकुल्यातील श्री माता मनसा देवी मंदिरात नवरात्रोत्सवाच्या सहाव्या दिवशी तब्बल ४२,००० भाविकांनी दर्शन घेतले.
माता मनसा देवी, भगवान शिवाची कन्या, हिला सापांची देवी मानले जाते आणि तिची पूजा विशेषतः नागदंशावर उपचारासाठी केली जाते.
हरिद्वार व पंचकुल्यातील मनसा देवी मंदिरांशी अनेक पौराणिक कथा जोडलेल्या असून तिच्या दर्शनाने भक्तांच्या इच्छा पूर्ण होतात असा विश्वास आहे.
Goddess of snakes Mansa Devi : पंचकुला(Panchkula) येथे शारदीय नवरात्रोत्सवाच्या सहाव्या दिवशी शनिवारी भक्ती आणि श्रद्धेचा एक अनोखा संगम पाहायला मिळाला. विकेंड असल्यामुळे मंदिर परिसरात अपार गर्दी उसळली होती. तब्बल ४२ हजार भाविकांनी श्री माता मनसा देवीचे( Mansa Devi) दर्शन घेतले. केवळ दर्शनच नाही, तर भाविकांनी दानधर्मातही मोठी उदारता दाखवली.
माता मनसा देवी मंदिर, काली माता मंदिर (कालका) आणि चंडी माता मंदिर या तीन प्रमुख स्थळांवर मिळून सुमारे २८.३२ लाख रुपयांचे दान जमले. यामध्ये माता मनसा देवी मंदिरात २२,३७,४४७ रुपये, काली माता मंदिरात ३,८७,२९९ रुपये आणि चंडी माता मंदिरात २,०७,३३५ रुपयांचा समावेश होता. त्याचबरोबर सोने व चांदीच्या दागिन्यांचेही दान झाले. श्री माता मनसा देवी श्राइन बोर्डाचे मुख्य प्रशासक सतपाल शर्मा यांनी ही माहिती दिली.
हे देखील वाचा : Jwalamukhi Temple : देवीच्या ‘या’ मंदिरात हजारो वर्षांपासून अखंड जळत आहे ‘ही’ अलौकिक ज्योत; जिथे पडली होती माता सतीची जीभ
भगवान शिवाचे कुटुंब मोठे असून त्यात पार्वती, कार्तिकेय, गणेश यांच्यासह अशोकसुंदरी आणि मनसा या कन्यांचा समावेश होतो. यांपैकी मनसा देवी ही त्यांची धाकटी कन्या मानली जाते. तिचे नाव जरी फारसे प्रसिद्ध नसले तरी तिच्या शक्ती अपार आहेत. लोकविश्वास असा की, हरिद्वारमधील तिच्या मंदिरात दर्शन घेणाऱ्यांच्या सर्व इच्छा पूर्ण होतात. विशेष म्हणजे, सर्पदंशावर उपचारासाठी मनसा देवीची पूजा केली जाते. म्हणूनच तिला “सर्पांची देवी” असेही म्हटले जाते.
पुराणकथेनुसार, मनसा देवी कमळावर किंवा सापावर बसलेली दिसते. काही ठिकाणी ती हंसावरही विराजमान आहे. सात सर्प नेहमी तिचे रक्षण करतात. तिच्या मांडीवर असणाऱ्या बालकाचे चित्रण हे तिच्या पुत्र आस्तिकाचे आहे. आस्तिकानेच नागकुळाचे रक्षण केले होते. भक्तांना असे मानले जाते की जरत्कारू, जगदगौरी, मनसा, सिद्धयोगिनी, वैष्णवी, नागभागिनी, शैव्य, नागेश्वरी, जरत्कारूप्रिया, आस्तिकमाता आणि विशरी या नावांचा जप केल्याने सापांची भीती दूर होते.
मनसा देवीच्या जन्माबद्दल विविध कथा सांगितल्या जातात.
समुद्रमंथनावेळी विष प्रकट झाले तेव्हा भगवान शिवाने ते पचवले आणि त्यांचा कंठ निळा झाला. त्या वेदनेतून शिवाच्या मनातून एक विषकन्या प्रकट झाली. तिने शिवाच्या घशातील विष शोषून घेतले आणि त्यांचा त्रास कमी केला. तीच पुढे माता मनसा देवी म्हणून पूजली जाऊ लागली.
एका आख्यायिकेनुसार, वासुकी नागाची आईने मूर्ती तयार केली होती. शिवाच्या स्पर्शामुळे ती मूर्ती जिवंत झाली आणि त्यातूनच मनसा देवी प्रकट झाल्या.
ब्रह्मवैवर्त पुराणानुसार, एक नागकन्या भगवान शिव व कृष्णाची प्रचंड भक्त होती. तिच्या तपश्चर्येने तिला कल्पतरु मंत्राचे ज्ञान मिळाले आणि शाश्वत पूजेचे वरदान प्राप्त झाले.
हरिद्वारमधील मनसा देवी मंदिर हे सर्वात प्राचीन व पूजनीय मानले जाते. १८११ ते १८१५ दरम्यान मणि माजरा येथील राजा गोपालसिंह यांनी हे मंदिर बांधले. ते आई मनसा देवीचे अखंड भक्त होते. आज लाखो भाविक येथे येऊन नवरात्रीत आपली मनोकामना व्यक्त करतात आणि ती पूर्ण होते असा विश्वास ठेवतात.
हे देखील वाचा : Shardiya Navratri: ‘याच’ पर्वतावर देवी भवानीने केला होता महिषासुराचा वध; आजही केली जाते ‘या’ ठिकाणी त्या राक्षसाची पूजा
पंचकुल्यातील शनिवारीची दृश्ये या परंपरेला जिवंत पुरावा ठरली. हजारो भाविकांच्या गर्दीत उत्साह, श्रद्धा आणि भक्तिभाव यांचा एकत्रित संगम होता. दानधर्म, भजन-कीर्तन, आरत्या आणि मंदिरात उमटणाऱ्या “जय माता दी” च्या घोषणांनी वातावरण भारावून गेले होते. माता मनसा देवी ही फक्त एका पुराणकथेतली देवी नाही, तर आजच्या काळातही ती भक्तांच्या अढळ श्रद्धेची आणि आशेची प्रतीक बनली आहे.
