विज्ञान क्षेत्रात झाले मोठे नुकसान; दोन दिग्गज शास्त्रज्ञांनी घेतला एकाच दिवशी अखेरचा श्वास

प्रसिद्ध शास्त्रज्ञ जयंत नारळीकर आणि अणुऊर्जा तज्ञ एमआर श्रीनिवासन यांचे एकाच दिवशी निधन झाले. दोघांच्याही वैज्ञानिक योगदानामुळे जागतिक स्तरावर भारताची ओळख मजबूत झाली.

प्रसिद्ध शास्त्रज्ञ जयंत नारळीकर आणि अणुऊर्जा तज्ञ एमआर श्रीनिवासन यांचे एकाच दिवशी निधन झाले (फोटो - सोशल मीडिया)

Follow Us:

Follow Us:

हा योगायोग आहे की प्रसिद्ध खगोलशास्त्रज्ञ जयंत नारळीकर आणि भारतातील पहिला अणुऊर्जा प्रकल्प बांधणारे शास्त्रज्ञ एमआर श्रीनिवासन यांचे एकाच दिवशी निधन झाले. विज्ञानाच्या प्रचलित समजुतींना आव्हान देण्याचे धाडस त्यांनी दाखवले म्हणून नारळीकरांचे योगदान सर्वांच्या कायम लक्षात राहील.  त्यांचे मार्गदर्शक, ब्रिटिश खगोलभौतिकशास्त्रज्ञ फ्रेड होयल यांच्यासोबत त्यांनी विश्वाच्या उत्पत्तीच्या बिग बँग सिद्धांताला आव्हान दिले. त्यांनी सांगितले की विश्व अनंत काळापासून अस्तित्वात आहे आणि ते सतत विस्तारत आहे. त्याचप्रमाणे नारळीकरांनी ‘अथेन्सचा प्लेग’ ही मराठी लघुकथा लिहिली ज्यामध्ये असे म्हटले आहे की अवकाशातून पडलेल्या उल्कापिंडाने एक विषाणू आणला ज्यामुळे अथेन्समध्ये प्लेग झाला आणि या ग्रीक शहराचा नाश झाला.

यानंतर, अवकाश शास्त्रज्ञांनी पृथ्वीबाहेर सूक्ष्मजीवांचा शोध सुरू केला. नारळीकर यांनी त्यांच्या ‘द रिटर्न ऑफ वामन’ या कादंबरीत मानवी बुद्धिमत्तेला मागे टाकणाऱ्या यंत्राची कल्पना केली. हे एआयचे पूर्वसूचना होते. नारळीकर हे विज्ञान कथा लेखक आणि साहित्यिक म्हणूनही प्रसिद्ध होते. माधव गाडगीळ, इंदिरा नाथ आणि वेंकटरामन राधाकृष्णन यांसारख्या शास्त्रज्ञांप्रमाणे, नारळीकर यांनीही परदेशातील आपली कारकीर्द सोडून दिली आणि भारतात विज्ञानाची प्रगती करण्याच्या उद्देशाने परतले. त्यांनी टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्चमध्ये शास्त्रज्ञांना प्रशिक्षण दिले.

राजकीय बातम्या वाचण्यासाठी क्लिक करा

त्यांचा भारतीय परंपरा आणि कथांवर विश्वास होता. नाशिकमधील मराठी साहित्य संमेलनाच्या अध्यक्षपदी असताना त्यांनी म्हटले होते की, आपल्या पूर्वजांना आधुनिक विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाची जाण होती. पुष्पक विमान आणि वायुशास्त्र, अग्निस्त्र बनवण्याचे नियमावली उपलब्ध नाही. कदाचित त्यांनी त्यावर कोड भाषेत लिहिले असेल आणि नंतर ही माहिती नष्ट झाली असेल. त्यांनी जगाला दाखवून दिले की कल्पनाशक्ती विज्ञानात मदत करू शकते. त्यांच्या प्रभावी कथांनी त्यांनी तरुणांमध्ये विज्ञानाबद्दल रस निर्माण केला.

नारळीकर यांनी पहिली विज्ञानकथा ‘धूमकेतू’ लिहिली. याशिवाय त्यांनी यक्षोपहार हा वैज्ञानिक कथा संग्रह लिहिला. ‘चार नगरातले विश्व’ या कार्यासाठी त्यांना साहित्य अकादमीचा पुरस्कार मिळाला. त्यांना अनेक राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय सन्मानांनी सन्मानित करण्यात आले. आंतरराष्ट्रीय खगोलशास्त्र संघाच्या कॉस्मॉलॉजी कमिशनने त्यांना त्यांचे अध्यक्ष म्हणून नियुक्त केले.

नवराष्ट्र विशेष लेख वाचण्यासाठी क्लिक करा 

अणुशास्त्रज्ञ एमआर श्रीनिवासन, ज्यांचे वयाच्या ९५ व्या वर्षी निधन झाले, त्यांनी होमी भाभा यांच्यासोबत देशातील पहिला अणुऊर्जा प्रकल्प ‘अप्सरा’ बांधला होता. त्यांनी विक्रम साराभाई, होमी सेठना आणि राजा रामण्णा यांसारख्या शास्त्रज्ञांसोबत काम केले. ते न्यूक्लियर कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाचे संस्थापक होते. पद्मविभूषण पुरस्कार विजेते श्रीनिवासन हे भारतातील अणुऊर्जेचा चालते बोलते विश्वकोश मानले जात होते. विज्ञान क्षेत्रातील या दोन्ही शास्त्रज्ञांनी एकाच दिवशी जगाचा निरोप घेतला. यामुळे विज्ञान क्षेज्ञामध्ये मोठी पोकळी निर्माण झाली आहे.

लेख- चंद्रमोहन द्विवेदी 

याचे मूळ आर्टिकल वाचण्यासाठी आपण https://navbharatlive.com/ यावर क्लिक करावे

Web Title: Renowned scientist jayant narlikar and nuclear energy expert mr srinivasan passed away on the same day

Get Latest  Marathi News ,  Maharashtra News and  Marathi News from Politics,  Election News ,  Sports News ,  Entertainment News,  Business News and   Religion News only on Navarashtra.com