15 ऑगस्ट 1947… महात्मा गांधींनी स्वातंत्र्य सोहळ्यात सहभागी होण्यास का दिला होता नकार? काय नेमके यामागचे कारण

१५ ऑगस्ट १९४७ हा भारतासाठी मोठा दिवस होता. दिल्लीत मोठे क्रांतिकारक नेते उपस्थित होते. पण 'राष्ट्रपिता' महात्मा गांधी तिथे नव्हते. पंडित नेहरू आणि सरदार पटेल यांनी महात्मा गांधींना दिल्लीत येण्याची विनंती केली. पण बापूंनी त्याला नकार दिला. स्वातंत्र्यदिनाच्या सोहळ्यापासून ते दूर राहिले. त्यांनी असे का केले त्यामागचे नेमके कारण काय ते जाणून घ्या.

फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया

Follow Us:

Follow Us:

दरवर्षीप्रमाणे 15 ऑगस्ट म्हणजेच स्वातंत्र्यदिनी दिल्लीत विशेष व्यवस्था करण्यात येत आहे. भारताच्या इतिहासात १५ ऑगस्ट ही तारीख विशेष आहे. 1947 मध्ये या दिवशी 200 वर्षे चाललेल्या क्रूर ब्रिटिश राजवटीपासून भारताला स्वातंत्र्य मिळाले. स्वातंत्र्याचे स्वप्न साकार करण्यासाठी शेकडो क्रांतिकारकांनी आपले संपूर्ण आयुष्य वेचले. त्यापैकी एक महात्मा गांधी होते. ज्यांना ‘राष्ट्रपिता’ ही पदवी होती. पण १५ ऑगस्ट १९४७ या महत्त्वाच्या तारखेलाही ते दिल्लीत नव्हते. जेव्हा देशाला स्वातंत्र्य मिळाले आणि संपूर्ण देश आनंदोत्सव साजरा करत होता, तेव्हा महात्मा गांधींनी उत्सवात सहभागी होण्यास नकार दिला. वास्तविक त्या दिवशी महात्मा गांधी दिल्लीपासून हजारो किलोमीटर दूर बंगालमधील नोआखली येथे होते.

महात्मा गांधी दिल्लीत का नव्हते?

14 ऑगस्टच्या मध्यरात्री जवाहरलाल नेहरू संसदेच्या सेंट्रल हॉलमध्ये आपले ऐतिहासिक भाषण देत होते, तेव्हा देशाचे ‘राष्ट्रपिता’ महात्मा गांधी बंगालमध्ये होते. बापूंनी नेहरूंचे भाषणही ऐकले नाही कारण तोपर्यंत ते गाढ झोपेत होते. तत्कालीन व्हाइसरॉय लॉर्ड माउंटबॅटन आणि पंडित नेहरू या दोघांनीही महात्मा गांधींना स्वातंत्र्यदिनी दिल्लीत राहण्याची विनंती केली होती, परंतु बापूंनी त्यांची विनंती मान्य केली नाही. बंगालमधील नोआखलीमध्ये त्यांची अधिक गरज असल्याचे त्यांनी सांगितले.

खरे तर स्वातंत्र्यापूर्वी भारत फाळणीच्या दु:खद कहाणीचा साक्षीदार होता. फाळणीमुळे हिंदू आणि मुस्लिमांमध्ये जातीय हिंसाचार झाला. तो शांत करण्यासाठी महात्मा गांधी बंगालला गेले होते.

फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया

गांधीजींचा तो आठवडा कसा होता?

9 ऑगस्ट 1947 रोजी महात्मा गांधी नोआखलीला जात असताना कलकत्ता येथे थांबले. बंगालचे तत्कालीन मुख्यमंत्री हुसेन शहीद सुहरावर्दी यांना याची खबर लागल्यावर त्यांनी बापूंना काही दिवस राहण्यास सांगितले. किंबहुना त्या काळात कलकत्त्यातही जातीय दंगली होत होत्या. महात्मा गांधींनी सुहरावर्दींचा प्रस्ताव मान्य केला.

बंगालमध्ये परिस्थिती खूपच तापली होती. बेलियाघाटात उपस्थित हिंदू गांधी मुस्लीम समर्थक असल्याचा आरोप करत होते. त्यांनी बापूंना परत येण्यास सांगितले. 14 ऑगस्टच्या संध्याकाळी प्रार्थना सभेत हजारो लोकांच्या जनसमुदायाला संबोधित करताना ते म्हणाले, ‘उद्या 15 ऑगस्टला आपण ब्रिटीश राजवटीतून मुक्त होऊ. पण आज मध्यरात्री भारत दोन देशांत विभागला जाईल. उद्याचा दिवस आनंदाचा तसेच दुःखाचा दिवस असेल.

रात्री प्रार्थना सभेनंतर महात्मा गांधींच्या घराबाहेर उभा असलेला जमाव सुहरावर्दींच्या विरोधात घोषणा देत होता. जमावातील एकाने सुहरावर्दींना ओरडून सांगितले, “वर्षापूर्वी कलकत्त्यात झालेल्या हत्येला ते जबाबदार नव्हते का?” सुहरावर्दी यांनी या घटनेतील आपली भूमिका मान्य केल्याने जमाव शांत झाला.

हे देखील वाचा : स्वातंत्र्याची 78 वर्षे, भारताने काय कमावलं अन काय गमावलं?

नेहरू आणि पटेलांनी बापूंना स्वीकारण्याचा प्रयत्न केला का?

पंडित नेहरू आणि सरदार पटेल यांनी महात्मा गांधींना दिल्लीला बोलावण्याचा सर्वतोपरी प्रयत्न केला, 15 ऑगस्टला भारत स्वतंत्र होणार हे ठरल्यावर जवाहरलाल नेहरू आणि सरदार वल्लभभाई पटेल यांनी महात्मा गांधींना पत्र पाठवले. त्यात लिहिले होते, ’15 ऑगस्ट हा आपला पहिला स्वातंत्र्यदिन असेल. तुम्ही राष्ट्रपिता आहात. यात सहभागी व्हा आणि आशीर्वाद द्या.’बापूंनी उत्तर पाठवले, ‘कलकत्त्यात हिंदू-मुस्लिम एकमेकांना मारत आहेत, तेव्हा मी आनंदोत्सव कसा साजरा करू? मी त्यांच्यामध्ये राहणे अधिक महत्त्वाचे आहे.’ असे बोलून बापू काही दिवसांनी बंगालला निघून गेले.

महात्मा गांधींनी १५ ऑगस्ट कसा साजरा केला?

योगायोगाने भारताला स्वातंत्र्य मिळाले त्या दिवशी महात्मा गांधींच्या निकटवर्तीय महादेव देसाई यांची पाचवी पुण्यतिथी होती. गेल्या पाच वर्षात 15 ऑगस्ट प्रमाणे त्या दिवशीही त्यांनी उपोषण केले आणि आपल्या सचिवाच्या स्मरणार्थ संपूर्ण गीता वाचली. 15 ऑगस्टच्या संध्याकाळी त्यांनी इंग्लंडमधील त्यांची मैत्रिण अगाथा हॅरिसनला एक पत्र लिहिले ज्यामध्ये ते म्हणाले की, असे मोठे प्रसंग साजरे करण्याची त्यांची पद्धत वेगळी आहे. अशा दिवशी ते प्रार्थना करतात आणि देवाचे आभार मानतात. देशाच्या स्वातंत्र्यदिनी बापूंनी आपले प्रेम ब्रिटिश जनतेलाही पाठवले.

Web Title: Why did mahatma gandhi refuse to participate in the independence ceremony nrhp

Get Latest  Marathi News ,  Maharashtra News and  Marathi News from Politics,  Election News ,  Sports News ,  Entertainment News,  Business News and   Religion News only on Navarashtra.com