ग्लोबल हब भारत! फक्त बाजार नाही, आता हाय-टेक कारखानेही देशात (Photo Credit - X)
India Manufacturing Hub: भारताची ओळख आता फक्त एका मोठ्या बाजारापुरती मर्यादित राहिलेली नाही. गेल्या काही वर्षांत देश ग्लोबल मॅन्युफॅक्चरिंग हब म्हणून वेगाने उदयास आला आहे. अलीकडील मोठ्या घोषणा या बदलाला अधिक मजबूत करत आहेत. जगातील सर्वात प्रगत औद्योगिक अर्थव्यवस्थांमधील कंपन्या आता भारतात केवळ स्थानिक वापरासाठी उत्पादने बनवत नाहीत, तर उच्च-मूल्य उत्पादन, संशोधन (Research) आणि निर्यातीसाठी देखील भारताला आपले मुख्य केंद्र बनवत आहेत.
अमेरिकेची ऑटो क्षेत्रातील दिग्गज कंपनी फोर्ड (Ford) ने घोषणा केली आहे की, ती आपला चेन्नई येथील प्लांट हाय-एंड इंजिन बनवण्यासाठी पुन्हा तयार करत आहे. या प्लांटमधून वर्षाला २,३५,००० हून अधिक इंजिन तयार करून जगातील इतर बाजारपेठांमध्ये पाठवले जातील. महत्त्वाचे म्हणजे, ही इंजिने अमेरिकेत पाठवली जाणार नाहीत.
इलेक्ट्रॉनिक्स मॅन्युफॅक्चरिंगमध्येही भारताचे वर्चस्व वाढत आहे. अमेरिकेच्या टेक क्षेत्रातील दिग्गज कंपनी एचपी (HP) ने भारतात आपले सर्व लॅपटॉप बनवण्याची योजना आखली आहे. एचपीच्या सीईओने अलीकडेच सांगितले की, पुढील तीन ते पाच वर्षांत भारतात विकले जाणारे सर्व पर्सनल कॉम्प्युटर याच देशात तयार होतील. एवढेच नाही, तर भविष्यात भारतीय प्लांट्समधूनच लॅपटॉपची निर्यात (Export) देखील केली जाईल.
HP चा हा निर्णय भारत सरकारच्या उत्पादन संलग्न प्रोत्साहन (PLI – Production Linked Incentive) योजनेशी पूर्णपणे जुळतो. मोठ्या प्रमाणावर इलेक्ट्रॉनिक्स उत्पादन आकर्षित करण्यासाठीच ही योजना तयार केली गेली आहे. एचपीसाठी याचे दोन मोठे फायदे आहेत:
१. कंपनीला त्यांच्या सर्वात मोठ्या बाजारपेठांपैकी एक (भारत) मध्येच उत्पादन करता येईल.
२. भारताला चीन आणि आग्नेय आशियाई देशांच्या तुलनेत एक मजबूत एक्सपोर्ट हब म्हणून स्थापित करता येईल.
अमेरिकन कंपन्या जेथे खर्च आणि रणनीतीवर लक्ष केंद्रित करत आहेत, तेथे दक्षिण कोरियाई कंपन्या भारतासोबत दीर्घकालीन औद्योगिक आणि तांत्रिक भागीदारीवर लक्ष देत आहेत.
१. स्पष्ट औद्योगिक धोरणे: सरकारची ‘मेक इन इंडिया’, PLI स्कीम आणि ‘आत्मनिर्भर भारत’ यांसारखी स्पष्ट औद्योगिक धोरणे, ज्यांनी कंपन्यांना येथे उत्पादन करण्यासाठी प्रोत्साहन दिले आहे.
२. कुशल मनुष्यबळ: भारताची विशाल युवा लोकसंख्या, जी तांत्रिकदृष्ट्या कुशल आहे आणि इंग्रजी बोलते. हे वर्कफोर्स डिझाईनपासून ते उत्पादनापर्यंत प्रत्येक कामात सक्षम आहे.
३. बदलते जागतिक वातावरण: अमेरिका-चीनमधील तणाव आणि सप्लाय चेन (पुरवठा साखळी) एकाच देशावर (चीन) अवलंबून न ठेवण्याच्या जागतिक विचाराने भारताला एक रणनीतिक आणि विश्वासार्ह पर्याय म्हणून मजबूत केले आहे.
या सर्व कारणांमुळे भारत आता चीनच्या स्वस्त पर्यायाऐवजी, जागतिक बाजारपेठांना सेवा देणाऱ्या एका ‘समानांतर सक्षम केंद्रा’ च्या रूपात आपली जागा निर्माण करत आहे.
