आता कोणत्या वस्तू महागणार? नेपाळमधील आंदोलनाने भारत चिंतेत, भू राजकीय तणावाचा बाजारावर काय होईल परिणाम? (फोटो सौजन्य - सोशल मीडिया)
नेपाळमध्ये गोंधळ सुरूच आहे, डिजिटल सेन्सॉरशिपमुळे तरुण रस्त्यावर उतरले आणि परिस्थिती हिंसक झाली. निषेधादरम्यान सुमारे २० जणांना आपला जीव गमवावा लागला, तर ३०० हून अधिक लोक जखमी झाले. देशातील या परिस्थितीत, तेथे आर्थिक संकट अधिकच गडद होत चालले आहे. दरम्यान, भारत आणि नेपाळमध्ये मोठी व्यापारी भागीदारी आहे आणि तेल, वीज यासह अनेक आवश्यक वस्तू भारतातून नेपाळला पोहोचतात. अशा परिस्थितीत जर परिस्थिती बिकट झाली आणि आयात-निर्यातीत अडथळा निर्माण झाला तर शेजारील देशाला मोठ्या अडचणींना तोंड द्यावे लागू शकते.
नेपाळचा भारताशी व्यापार खूप मोठा आहे. नेपाळच्या अर्थव्यवस्थेबद्दल बोलायचे झाले तर, ते प्रामुख्याने शेती आणि पर्यटनावर अवलंबून आहे. जीवनावश्यक वस्तूंच्या आयात-निर्यातीबद्दल बोलायचे झाले तर, त्याच्या एकूण व्यापारापैकी ६० टक्क्यांहून अधिक व्यापार फक्त भारतासोबत आहे. याचा अर्थ असा की, बिघडत्या परिस्थितीमुळे पुरवठ्यावर परिणाम झाला तर त्याच्यासाठी समस्या वाढेल. ट्रेंडिंग इकॉनॉमिक्सनुसार, गेल्या वर्षी २०२४ मध्ये भारतातून नेपाळला ६.९५ अब्ज डॉलर्स किमतीच्या वस्तू निर्यात करण्यात आल्या होत्या, तर भारताने नेपाळमधून ८६७ दशलक्ष डॉलर्स किमतीच्या वस्तू आयात केल्या होत्या.
भारत नेपाळला वीजेपासून ते तेलापर्यंत सर्व काही मोठ्या प्रमाणात पुरवतो. इंडियन ऑइल कॉर्पोरेशन (IOCL) नेपाळला आवश्यक असलेले तेल निर्यात करते आणि ही कंपनी तेथे त्याचे वितरण देखील करते. याशिवाय, भारतातून नेपाळला सवलतीच्या दरात वीज पुरवली जाते. इतर वस्तूंच्या निर्यातीकडे पाहिले तर पेट्रोलियम उत्पादनांव्यतिरिक्त, स्टील-लोखंड, ऑटो पार्ट्स आणि औषधे यांचाही समावेश आहे.
२०२४ च्या आकडेवारीवर नजर टाकल्यास, भारतातून नेपाळला २.१९ अब्ज डॉलर्स किमतीचे पेट्रोलियम उत्पादने निर्यात करण्यात आली. याशिवाय, स्टील-लोखंड ($७००.५७ दशलक्ष), यंत्रसामग्री-बॉयलर ($४२९.१७ दशलक्ष), कार आणि इतर वाहने आणि त्यांचे सुटे भाग यांची निर्यात $३५२.६२ दशलक्ष होती. इलेक्ट्रिकल आणि इलेक्ट्रॉनिक्स ($३२७.३७ दशलक्ष), प्लास्टिक ($२७८.५० दशलक्ष), औषधे ($२३९.५७दशलक्ष) निर्यात करण्यात आली. याशिवाय, रबर, कागद, अॅल्युमिनियम देखील नेपाळला पाठवले जातात.
भारतातून नेपाळला मोठ्या प्रमाणात आवश्यक वस्तू निर्यात केल्या जातात, तर भारत नेपाळमधून काही वस्तू देखील खरेदी करतो. यामध्ये ज्यूट उत्पादने, स्टील, फायबर, लाकडी वस्तू, कॉफी, चहा आणि मसाले यांचा समावेश आहे. २०२४ मध्ये नेपाळमधून भारताच्या आयातीचा डेटा पाहिला तर, तेथून सर्वात जास्त वनस्पती तेल आणि चरबी आयात करण्यात आली आहे, जी $१५२.७१ दशलक्ष आहे. याशिवाय, स्टील (१०१.१० दशलक्ष डॉलर्स), कॉफी-टी, मसाले $९८.०५ दशलक्ष डॉलर्समध्ये आयात करण्यात आले. लाकूड आणि लाकूड उत्पादनांची आयात $७०.८९ दशलक्ष डॉलर्स होती. कापड, फायबर, मीठ, दगड यासह इतर गोष्टी देखील नेपाळमधून भारतात आल्या.
याशिवाय, नेपाळच्या अर्थव्यवस्थेत भारताच्या भूमिकेचे महत्त्व यावरून कळते की नेपाळमध्ये अनेक मोठ्या भारतीय कंपन्यांचे प्रकल्प सुरू आहेत, ज्याद्वारे हजारो स्थानिक लोकांना रोजगार मिळत आहे. याशिवाय, नेपाळी वंशाचे नागरिकही मोठ्या संख्येने भारतात नोकरीसाठी येतात. यासोबतच, नेपाळी कंपन्यांच्या उत्पादनांसाठी भारत हा सर्वात मोठा बाजार आहे.
