(फोटो सौजन्य: istock)
आपल्या आजूबाजूला अनेक असे झाडे उगवतात ज्यांना आपण सामान्य गवत किंवा निरुपयोगी समजून तोडून टाकतो. त्यापैकीच एक म्हणजे मकोय (Black Nightshade). शेतात किंवा पिकांच्या मध्ये सहज उगवणारे हे रोप औषधी गुणांनी समृद्ध आहे. आयुर्वेदात याचा विशेष उल्लेख सापडतो. याची पानं, लहान काळसर फळं आणि मुळं औषधांसाठी वापरली जातात. प्राचीन काळापासून ताप, पचनाचे विकार, त्वचेचे आजार, श्वसनाच्या समस्या आणि काविळ यामध्ये याचा उपयोग केला जातो. आजच्या काळातही यावरील संशोधनांमुळे त्याची उपयुक्तता अधिक स्पष्ट झाली आहे.
त्रिदोष शामक
ऋषिकेश येथील कायाकल्प हर्बल क्लिनिकचे डॉ. राजकुमार यांच्या मते, मकोयमध्ये नैसर्गिक अँटीऑक्सिडंट्स असतात. हे शरीराला हानिकारक फ्री-रेडिकल्सपासून संरक्षण देतात व वृद्धत्वाची प्रक्रिया मंदावतात. तसेच यात अँटीमायक्रोबियल व अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्मही आहेत, ज्यामुळे संसर्ग व सूज कमी करण्यास मदत होते. आयुर्वेदशास्त्रानुसार मकोय हे त्रिदोष नाशक आहे, म्हणजेच वात, पित्त व कफ यांचा समतोल राखते. त्यामुळे विविध प्रकारच्या आजारांवर हे औषधोपयोगी मानले जाते.
यकृताची काळजी आणि भूक वाढवणारे
पूर्वीपासून ताप उतरवण्यासाठी मकोयची पानं व फळं वापरली जात होती. यामुळे शरीरातील उष्णता नियंत्रित राहते आणि रोगप्रतिकारशक्तीही वाढते. नियमित सेवन केल्यास सर्दी, खोकला व विषाणूजन्य आजारांपासून संरक्षण मिळू शकते. पचनशक्ती सुधारण्यात याचा मोठा उपयोग होतो. अपचन, अॅसिडिटी किंवा गॅस यावर आराम मिळतो तसेच भूक वाढते. विशेष म्हणजे हे यकृत (लिव्हर) स्वच्छ ठेवते आणि पीलिया सारख्या गंभीर विकारांमध्ये फायदेशीर ठरते. मकोयचा रस नैसर्गिक लिव्हर डिटॉक्स म्हणून मानला जातो.
Vitamin D Deficiency: 206 हाडं म्हातारपणापर्यंत राहतील मजबूत, केवळ 16 रुपयात भरा शरीरात विटामिन
विविध आजारांमध्ये संजीवनी
मकोयचा एक महत्त्वाचा उपयोग त्वचाविकारांमध्ये केला जातो. याची पानं वाटून लेप केल्यास फोड, फुंसी, दाद किंवा खाज कमी होते. याची फळं सेवन केल्याने शरीरातील अशुद्धता दूर होऊन त्वचेला उजळपणा येतो. तोंडातील जखमा किंवा छाले यावरही याचा रस उपयोगी पडतो. सांध्यांचा त्रास व सूज कमी करण्यासाठी याचा वापर होतो. शरीरातील विषारी द्रव्ये बाहेर टाकण्याची क्षमता असल्यामुळे संधिवातासारख्या विकारांमध्ये लाभ मिळतो. तसेच दमा, खोकला अशा श्वसनाच्या रोगांमध्येही हे औषधकारक ठरते. अशा प्रकारे साधारण दिसणारे हे झाड खरेतर औषधी गुणांनी परिपूर्ण आहे. आयुर्वेदाच्या दृष्टीने मकोय हे एक उपयुक्त आणि प्रभावी नैसर्गिक औषध आहे.
टीप – हा लेख केवळ सामान्य माहितीसाठी लिहिण्यात आला असून कोणत्याही प्रकारच्या उपचाराचा दावा यामध्ये करण्यात आलेला नाही. कोणताही उपाय करण्यापूर्वी आपल्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
