Rajasthan Foundation Day : 8 वर्षांची संघर्षगाथा अन् अशी झाली राजस्थानची निर्मिती ( फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया)
Rajasthan Foundation Day : आज, ३० मार्च रोजी, राजस्थान आपला स्थापना दिवस साजरा करत आहे. १९४९ मध्ये २२ संस्थानांचे विलीनीकरण होऊन राजस्थानची निर्मिती झाली. हे भारतातील क्षेत्रफळाने सर्वात मोठे राज्य असून, त्याच्या समृद्ध सांस्कृतिक वारशामुळे आणि ऐतिहासिक परंपरेमुळे ते संपूर्ण देशात प्रसिद्ध आहे. मात्र, हे विशाल राज्य निर्माण होण्यासाठी तब्बल ८ वर्षे, ७ महिने आणि १४ दिवस लागले, याचा फार कमी लोकांना अंदाज असेल.
राजस्थानचा इतिहास हजारो वर्षांपासूनचा आहे. प्राचीन काळात हडप्पा संस्कृतीचे अवशेष येथे आढळले असून, वैदिक काळात हा प्रदेश ‘ब्रह्मावर्त’ म्हणून ओळखला जात होता. मध्ययुगात मेवाड, मारवाड, जयपूर, बिकानेर यांसारख्या राजपूत संस्थानांनी येथे आपली सत्ता स्थापन केली. पृथ्वीराज चौहान, महाराणा प्रताप, राणा संगा आणि राणा कुंभ यांसारख्या पराक्रमी योद्ध्यांनी मुघल आणि इतर आक्रमकांविरोधात वीरतेने लढा दिला.
ब्रिटिश राजवटीत या प्रदेशाला ‘राजपुताना’ म्हटले गेले, आणि इतिहासकार कर्नल जेम्स टॉड यांनी ‘राजस्थान’ हे नाव लोकप्रिय केले. १९४७ मध्ये भारत स्वतंत्र झाल्यानंतर राजपुतानातील संस्थानांचे भारतात विलीनीकरण करणे हे मोठे आव्हान होते.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : कोहिनूर हिरा भारताला परत मिळणार? ब्रिटनच्या ‘या’ महत्त्वपूर्ण निर्णयानंतर चर्चेला उधान
भारत स्वतंत्र झाल्यावर सरदार वल्लभभाई पटेल आणि व्ही.पी. मेनन यांनी ५६२ संस्थानांच्या विलीनीकरणाची मोठी जबाबदारी पार पाडली. राजपुतानातील १९ मोठी संस्थाने, ३ तळ (लावा, कुशलगढ, नीमराना) आणि एक केंद्रशासित प्रदेश (अजमेर-मेरवाडा) होते. काही संस्थानांचे राजे पाकिस्तानमध्ये जाण्याच्या विचारात होते, मात्र पटेल यांच्या मुत्सद्देगिरीमुळे त्यांनी भारतात सामील होण्याचा निर्णय घेतला.
राजस्थान एकसंध होण्यासाठी सात टप्प्यांत प्रक्रिया पार पडली:
या दिवशी जयपूरच्या सिटी पॅलेसमध्ये ग्रेटर राजस्थानची औपचारिक घोषणा झाली. जयपूर ही राजधानी ठरली आणि संस्थानिकांनी भारतीय प्रजासत्ताकात सामील होण्याचे मान्य केले. हा दिवस हिंदू पंचांगानुसार चैत्र शुक्ल प्रतिपदेला होता, ज्याला नववर्ष मानले जाते.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : कोण आहे ‘हा’ मुलगा? ज्याने 3 आठवडे आधीच केली होती म्यानमारच्या भूकंपाची भविष्यवाणी
आज राजस्थान हे ३,४२,२३९ चौरस किलोमीटर क्षेत्रफळ असलेले भारतातील सर्वात मोठे राज्य आहे. २०२१ च्या अंदाजानुसार येथे ८ कोटी लोकसंख्या असून, ते भारतातील सातवे मोठे राज्य आहे. थार वाळवंट, अरवली पर्वत, ऐतिहासिक किल्ले आणि राजवाड्यांमुळे राजस्थान पर्यटनासाठी प्रसिद्ध आहे. जयपूरचा हवा महल, उदयपूरचा सिटी पॅलेस, जोधपूरचा उम्मेद भवन आणि जैसलमेरचा सुवर्ण किल्ला हे या प्रदेशातील मुख्य आकर्षण आहेत. राजस्थानच्या निर्मितीच्या मागे अनेक वर्षांची मेहनत आणि संघर्ष आहे. सरदार पटेल यांच्या दूरदृष्टीमुळे हे राज्य अस्तित्वात आले. आज राजस्थान केवळ भारताच्या ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वारशाचे प्रतीक नसून, एक आधुनिक आणि विकसित राज्य म्हणूनही ओळखले जाते.
