फोटो सौजन्य- pinterest
होळीनंतर सात दिवसांनी शीतला सप्तमी साजरी केली जाते तर काही जण अष्टमी तिथीला शीतला अष्टमी साजरी करतात. शीतला सप्तमी आणि अष्टमीला बासोदा किंवा बसोडा असेही म्हणतात आणि या दिवशी माता दुर्गेचे दुसरे रूप माता शीतलाची पूजा केली जाते. हा उत्सव दरवर्षी चैत्र महिन्यातील कृष्ण पक्षातील सप्तमी आणि अष्टमी तिथीला साजरा केला जातो. या दिवशी शितळा मातेला शिळे अन्न अर्पण केले जाते. ज्याप्रमाणे भद्रकाली माता राक्षसांचा नाश करते, त्याचप्रमाणे शीतला माता रोग आणि दुःखाच्या रूपाने सर्व राक्षसांचा नाश करते. शीतला सप्तमी आणि अष्टमी तिथी देशाच्या वेगवेगळ्या भागात शुक्ल आणि कृष्ण पक्ष वेगवेगळ्या तिथींना साजरे केले जातात, म्हणजे शीतला सप्तमी आणि शीतला अष्टमी, परंतु सर्वांचे मूळ स्वरूप एकच आहे. जाणून घेऊया शीतला सप्तमी आणि अष्टमी कधी आहे, पूजेची वेळ, पूजा पद्धत आणि या दिवशी शिळे अन्न का खावे
हिंदू पंचांगानुसार, सप्तमी तिथी शुक्रवार, 21 मार्च रोजी पहाटे 2:45 वाजता सुरू होईल आणि शनिवार, 22 मार्च रोजी पहाटे 4:23 वाजता समाप्त होईल. उदय तिथी लक्षात घेऊन शीतला सप्तमी किंवा बासोदा हा सण साजरा करणाऱ्यांनी 21 मार्च शुक्रवार रोजी शीतला मातेची पूजा करावी.
शीतला सप्तमी पूजा मुहूर्त- 21 मार्च, सकाळी 5:37 ते 6:40
हिंदू कॅलेंडरनुसार, अष्टमी तिथी शनिवार, 22 मार्च रोजी पहाटे 4:23 वाजता सुरू होईल आणि रविवार, 23 मार्च रोजी पहाटे 5:23 वाजता समाप्त होईल. उदय तिथी लक्षात घेता अष्टमी तिथीला शितला मातेची पूजा करणाऱ्यांनी शनिवार, २२ मार्च रोजी पूजा करावी.
शीतला अष्टमी पूजा मुहूर्त – 22 मार्च, सकाळी 5.20 ते 6.33 पर्यंत
शीतला सप्तमी आणि अष्टमी तिथीला शीतला मातेला शिळे अन्न अर्पण केले जाते आणि घरातील सर्व सदस्य दिवसभर शिळे अन्न खातात, म्हणून या सणाला बासोडा किंवा बसोडा म्हणतात. हा सण हिवाळा संपतो आणि उन्हाळ्याची सुरुवात देखील करतो. असे मानले जाते की, जो कोणी भक्त शीतला मातेची खऱ्या मनाने पूजा करतो त्याचे सर्व रोग आणि संकट दूर होऊन त्याला सुख, शांती, समृद्धी आणि आरोग्य प्राप्त होते. शितला मातेची पूजा केल्याने कांजण्या, गोवर, चेचक, दुर्गंधीयुक्त फोड, डोळ्यांचे विकार, पिवळा ताप, अग्निज्वर इत्यादी आजार बरे होतात आणि मन व शरीराला थंडावा मिळतो, अशी धार्मिक श्रद्धा आहे.
शितला मातेच्या नैवेद्यासाठी आणि कुटुंबातील सदस्यांसाठी जेवण एक दिवस अगोदर तयार केले जाते. त्यानंतर दुसऱ्या दिवशी ब्रह्म मुहूर्तावर सकाळी उठून स्नान आणि ध्यान करून स्त्रिया शितला मातेची पूजा करतात आणि मातेला शिळे म्हणजेच थंड अन्न अर्पण करतात. या दिवशी घरातील सर्व सदस्य फक्त थंड अन्न खातात कारण या दिवशी स्टोव्ह न पेटवण्याची परंपरा आहे. बासोदाच्या दुसऱ्या दिवशी म्हणजे सप्तमी तिथीला पूजा केली तर अष्टमी तिथीला, अष्टमी तिथीला पूजा केली तर नवमी तिथीला घरच्यांना ताजे अन्न मिळते. बिहारमध्ये बासोदाच्या एक दिवस आधी करी आणि भात खाण्याचीही परंपरा आहे.
हा सण ऋतू बदलाचे प्रतिबिंब दाखवतो, त्यामुळे ऋतू बदलला की थंड अन्न खाण्याची परंपरा निर्माण झाली आहे. होळीनंतर हवामान बदलू लागते. थंडी पूर्णपणे संपते आणि उन्हाळा येतो. बासोदाच्या दिवशी प्रामुख्याने तांदूळ आणि तूप अर्पण केले जाते. पण भात एक दिवस अगोदर तयार करून गूळ किंवा उसाच्या रसापासून बनवला जातो. असे मानले जाते की या दिवसापासून शिळे अन्न खाण्यास मनाई आहे कारण या सणानंतर उष्णता सुरू होते आणि अनेक रोगांचा धोका असतो.
पूजेच्या एक दिवस आधी गोड तांदूळ, खाजा, मीठ पेढे, साखर पेढे, पकोडे, पुआ, बेसन चक्की, मगड, बाजरीची रोटी, भाजी इत्यादी तयार करून हे सर्व पूजेच्या थाळीत उरलेल्या पाच गुलाऱ्यांसह किंवा होळीच्या दिवसापासून ठेवावे. त्यानंतर बासोदाच्या दिवशी ब्रह्म मुहूर्तावर उठून स्नान करून ध्यान करावे आणि या दिवशी सूर्योदयापूर्वी शीतला मातेची पूजा केली जाते. शीतला मातेच्या पूजेमध्ये सर्वप्रथम मातेला जल अर्पण करा आणि नंतर रोळी, कुमकुम, सिंदूर, फुले, कपडे इत्यादी वस्तू अर्पण करा. त्यानंतर पूजेच्या ताटातून अन्नपदार्थ अर्पण करावेत. त्यानंतर दिवा, अगरबत्ती आणि अगरबत्ती न लावता आरती करून शीतला मातेचा आशीर्वाद घ्या आणि नंतर होलिका दहन केलेल्या ठिकाणी पूजा करा. शीतला मातेच्या पूजेत अग्नीचा वापर केला जात नाही.
(टीपः धर्म, ज्योतिष, वास्तू, फेंगशुई इत्यादी विषयांवरील लेख/ बातम्या केवळ वाचकांच्या माहितीसाठी आहेत. यासंबंधी कोणताही प्रयोग करण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला आवश्यक आहे. आमचे उद्दिष्ट फक्त वाचकांना माहिती देणे आहे. Navrashtra या तथ्यांची पुष्टी करु शकत नाही)
