नवी दिल्ली : दरवर्षी 6 एप्रिल रोजी जगभरात आंतरराष्ट्रीय क्रीडा विकास आणि शांतता दिवस (International Day of Sport for Development and Peace – IDSDP) साजरा केला जातो. या दिवसाचे मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे खेळाच्या माध्यमातून सामाजिक समावेशकता आणि शांततेचा संदेश देणे. 2025 मध्ये हा दिवस ‘Levelling the Playing Field: Sport for Social Inclusion’ या संकल्पनेखाली साजरा केला जाणार आहे. या थीमद्वारे, खेळ केवळ स्पर्धेपुरते मर्यादित न ठेवता समाजातील एकता, समता आणि बंधुतेचे प्रतीक म्हणून प्रस्थापित करण्याचा संदेश दिला जात आहे.
क्रीडा दिनाची ऐतिहासिक पार्श्वभूमी
आंतरराष्ट्रीय क्रीडा दिनाची प्रेरणा ऑलिंपिक खेळांच्या स्थापनेपासून घेतली गेली आहे. 6 एप्रिल 1896 रोजी आधुनिक ऑलिंपिक स्पर्धांची सुरुवात ग्रीसच्या अथेन्समध्ये झाली. या ऐतिहासिक घटनेला सन्मान देत, संयुक्त राष्ट्र महासभेने (UNGA) 23 ऑगस्ट 2013 रोजी एक विशेष ठराव (रिझोल्यूशन 67/296) संमत केला आणि 6 एप्रिलला ‘आंतरराष्ट्रीय क्रीडा विकास आणि शांतता दिन’ म्हणून घोषित केले. 2014 पासून, हा दिवस जगभरात मोठ्या उत्साहात साजरा केला जात आहे. या उपक्रमाला आंतरराष्ट्रीय ऑलिम्पिक समिती (IOC) तसेच संयुक्त राष्ट्रसंघ (UN) आणि विविध क्रीडा संघटनांचा संपूर्ण पाठिंबा आहे. विविध देशांतील क्रीडा संस्था, शाळा आणि सामाजिक संघटनांच्या सहकार्याने खेळाच्या माध्यमातून सामाजिक बदल घडवण्यावर भर दिला जातो.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : भारतीय अर्थव्यवस्थेत ‘ब्लू इकॉनॉमी’ म्हणजे महासागरातील भविष्याचा वेध घेण्याचे साधन
2025 ची थीम: समतोल खेळ क्षेत्रासाठी प्रयत्न
‘Levelling the Playing Field: Sport for Social Inclusion’ ही 2025 ची अधिकृत थीम असून, याचा मुख्य उद्देश खेळाच्या माध्यमातून सर्वसमावेशकता आणि सामाजिक समता प्रस्थापित करणे आहे.
1) खेळ हा भेदभाव विरहित असावा – जात, धर्म, लिंग, आर्थिक परिस्थिती यापलीकडे जाऊन प्रत्येक व्यक्तीला समान संधी मिळावी.
2) अपंग आणि दुर्लक्षित गटांचा समावेश – खेळातील सर्वसमावेशकता वाढवण्यासाठी विशेष प्रयत्न करणे.
3) शांती आणि सौहार्दाचा प्रसार – क्रीडा स्पर्धा आणि खेळाच्या माध्यमातून शांतता आणि सहकार्य वाढवणे.
भारतात क्रीडा दिनाचा उत्सव आणि ‘व्हाइट कार्ड’ मोहीम
भारतासह जगभरातील अनेक देशांत हा दिवस विविध कार्यक्रमांद्वारे साजरा केला जातो. भारतीय खेळाडूंनी ‘व्हाइट कार्ड’ मोहिमेत सहभागी होऊन शांततेचा संदेश दिला आहे. ‘व्हाइट कार्ड’ ही मोहीम शांततेचे आणि सामाजिक बदलाचे प्रतीक आहे. यामध्ये लोकांना शांततेचा संदेश देण्यासाठी पांढरा कार्ड उंचावण्यास प्रवृत्त केले जाते. भारतात विविध ठिकाणी शाळांमध्ये क्रीडा स्पर्धा, जनजागृती रॅली आणि खेळाडूंसोबत संवाद सत्रांचे आयोजन केले जाते. भारतीय हॉकी संघानेही या मोहिमेला पाठिंबा दिला आहे.
आंतरराष्ट्रीय क्रीडा दिनाचे महत्त्व
खेळ हा केवळ जिंकणे किंवा हारणे यापुरता मर्यादित नाही. तो सामाजिक परिवर्तनाचे प्रभावी माध्यम आहे. क्रीडा संस्कृतीतून आरोग्य सुधारते, मानसिक आणि शारीरिक तंदुरुस्ती वाढते, तसेच वेगवेगळ्या संस्कृतींमध्ये संवाद आणि एकता प्रस्थापित होते. या दिवसाचे वैशिष्ट्य म्हणजे क्रीडेत सर्वसमावेशकता आणि शांततेचा प्रचार करण्यासाठी आयोजित केले जाणारे कार्यक्रम. यामध्ये प्रामुख्याने खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
क्रीडा स्पर्धा आणि खेळांचे आयोजन
सामाजिक जनजागृतीसाठी रॅली आणि कार्यशाळा
‘व्हाइट कार्ड’ मोहीम – शांततेचा संदेश देण्यासाठी
युवकांना खेळात अधिक सहभाग घेण्यास प्रोत्साहन
अपंग खेळाडू आणि दुर्लक्षित समुदायांना संधी उपलब्ध करून देणे
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : गुजरातमध्ये ‘वतन प्रेम योजने’अंतर्गत NRI भारतीयांनी खेड्यांचे चित्रच बदलले; निधीतून सर्वांगीण विकासाची योजना
खेळाच्या माध्यमातून सामाजिक परिवर्तनाची दिशा
आंतरराष्ट्रीय क्रीडा दिन हा केवळ एक उत्सव नाही, तर तो सामाजिक समतेचा संदेश देणारा महत्त्वाचा उपक्रम आहे. 2025 ची थीम खेळाच्या माध्यमातून सर्वसमावेशकतेला चालना देण्यासाठी एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. भारतासह संपूर्ण जगभरात, खेळाच्या माध्यमातून शांतता, एकता आणि सकारात्मक सामाजिक बदल घडवण्याचा प्रयत्न केला जात आहे. खेळ हा केवळ विजय किंवा पराभवापुरता मर्यादित नाही – तो मानवी मूल्ये, समानता आणि शांततेचा एक महत्त्वाचा आधारस्तंभ आहे. यामुळेच आंतरराष्ट्रीय क्रीडा विकास आणि शांतता दिवस हा जागतिक स्तरावर एक महत्त्वाचा दिवस मानला जातो.
