National Wildlife Day 2025 : निसर्गाशी सहअस्तित्वाचे वचन! वाचा लुप्त होत जाणाऱ्या प्रजातींचे संरक्षण का आहे गरजेचे? ( फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया)
National Wildlife Day 2025 : दरवर्षी ४ सप्टेंबरला साजरा केला जाणारा राष्ट्रीय वन्यजीव दिन हा केवळ प्राणी-पक्ष्यांच्या संवर्धनाची आठवण करून देणारा दिवस नाही, तर तो मानवाने आणि निसर्गाने एकत्र कसे जगावे याचे प्रतीक आहे. २००५ मध्ये प्रसिद्ध वन्यजीव संरक्षक स्टीव्ह इर्विन यांच्या स्मृतिप्रीत्यर्थ हा दिवस सुरू करण्यात आला. आज, दोन दशकांहून अधिक काळानंतरही या दिवसाचे महत्त्व अधिकच वाढले आहे.
२०२५ च्या राष्ट्रीय वन्यजीव दिनाची थीम “शाश्वत सहअस्तित्व आणि जैवविविधतेचे संवर्धन” यावर आधारित आहे. या थीममधून अधोरेखित होते की मानव केवळ निसर्गाचा उपयोग करणारा घटक नाही, तर तोही या परिसंस्थेचा अविभाज्य भाग आहे. जर प्राणी आणि त्यांच्या अधिवासांचा नाश झाला, तर शेवटी त्याचे दुष्परिणाम मानवावरच होणार आहेत.
या दिवसाचे उद्दिष्ट –
लुप्तप्राय प्रजातींबद्दल जागरूकता निर्माण करणे.
विद्यार्थ्यांसह समुदायात पर्यावरणपूरक सवयी रुजवणे.
शिकारी, प्रदूषण आणि अधिवास नष्ट होण्यासारख्या आव्हानांकडे लक्ष वेधणे.
निसर्गाशी संतुलित नाते जपण्याची सामूहिक जबाबदारी लोकांना जाणवून देणे.
हे देखील वाचा : पुण्याच्या अंतःकरणात लपलेलं आहे ‘हे’ गणपती मंदिर; जाणून घ्या भक्तांसाठी का आहे खास आणि विलक्षण?
भारत जैवविविधतेच्या दृष्टीने जगातील अग्रगण्य देशांपैकी एक आहे. येथे वाघ, आशियाई सिंह, हत्ती, गेंडे, चित्ते यांसारख्या दुर्मिळ प्रजाती आढळतात. याच कारणामुळे भारताने वन्यजीव संरक्षण कायदा १९७२, प्रोजेक्ट टायगर, प्रोजेक्ट एलिफंट आणि अलीकडील प्रोजेक्ट लायन यांसारख्या महत्त्वपूर्ण उपक्रमांना सुरुवात केली आहे. आज भारतात १०६ राष्ट्रीय उद्याने आणि अनेक अभयारण्ये आहेत, जी आपल्या वन्यजीव वारशाचे रक्षण करतात. आधुनिक काळात कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI), भू-स्थानिक तंत्रज्ञान आणि समुदायाचा सहभाग यामुळे संवर्धन अधिक परिणामकारक होत आहे.
राष्ट्रीय वन्यजीव दिन आपल्याला आठवण करून देतो की
लहान कृती मोठा फरक घडवतात: घराजवळ झाडे लावणे, प्लास्टिकचा वापर कमी करणे, स्थानिक संवर्धन उपक्रमात सहभागी होणे ही लहान पावले मोठ्या परिणामाला कारणीभूत ठरू शकतात.
वन्यजीव संरक्षण म्हणजे मानवाचे संरक्षण: स्वच्छ हवा, पाणी, अन्नधान्य आणि औषधे – या सर्व गोष्टींचे मूळ आरोग्यदायी जैवविविधतेतच आहे.
भविष्यासाठी नैतिक कर्तव्य: पृथ्वीवरील नैसर्गिक वारसा फक्त आपल्या नाही, तर भावी पिढ्यांचा आहे. त्यांच्यासाठी तो जतन करणे ही आपली जबाबदारी आहे.
२०२५ मध्ये भारताने संवर्धनासाठी आणखी पावले उचलली आहेत. बजेटमध्ये संवर्धनासाठी विशेष तरतुदी, स्थानिक समुदायांचा सहभाग, तसेच आंतरराष्ट्रीय पातळीवरील करारांचे पालन या गोष्टींमुळे भारताचे योगदान उल्लेखनीय ठरत आहे. भारतातील शाळा, महाविद्यालये आणि स्वयंसेवी संस्था वन्यजीव दिनी विविध उपक्रम राबवतात जनजागृती मोहीम, निबंध स्पर्धा, झाडे लावण्याचे कार्यक्रम आणि परिसंवाद हे त्यापैकी काही. या सगळ्या उपक्रमांचा उद्देश तरुण पिढीला निसर्गाशी जवळीक साधायला प्रेरित करणे हा असतो.
हे देखील वाचा : विज्ञानाचा अद्भुत चमत्कार! लाल नाही तर निळे रक्त असलेले ‘हे’ जलचर अत्यंत दुर्मिळ आणि महागडे
राष्ट्रीय वन्यजीव दिन हा फक्त एक उत्सव नाही, तर तो निसर्गाशी बांधिलकीची शपथ आहे. प्राणी, पक्षी, जंगल आणि जलस्रोत यांचे संवर्धन करूनच आपण खऱ्या अर्थाने सुरक्षित, समृद्ध आणि शाश्वत भविष्य घडवू शकतो. २०२५ चा राष्ट्रीय वन्यजीव दिन आपल्याला पुन्हा एकदा स्मरण करून देतो की “निसर्गाचे रक्षण म्हणजे आपल्या स्वतःच्या आयुष्याचे रक्षण.”
