सामूहिक अपराधाविरुद्ध संयुक्त राष्ट्र परिषद (यूएनटीओसी) - ( फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया)
UNTOC (United Nations Convention Against Transnational Organized Crime) हे जगातील सर्वाधिक स्वीकारलेले कायदेशीर साधन असून आंतरराष्ट्रीय संघटित गुन्हेगारीला रोखण्यासाठी तयार करण्यात आले आहे.
या कन्व्हेन्शनसोबत तीन महत्त्वाचे प्रोटोकॉल जोडलेले आहेत मानव तस्करी, शस्त्रास्त्रांची तस्करी, आणि विविध मार्गांनी होणारी स्थलांतरितांची तस्करी यांना रोखण्यासाठी.
भारताने 2011 मध्ये UNTOC ची मान्यता दिली असून तो दक्षिण आशियातील काही मोजक्या देशांपैकी एक आहे ज्यांनी या संधील पूर्ण समर्थन दिले आहे.
आंतरराष्ट्रीय स्तरावर वेगाने वाढणाऱ्या संघटित गुन्हेगारीमुळे जगातील जवळपास प्रत्येक देश अस्वस्थ आहे. मादक पदार्थांची तस्करी, मानव तस्करी, अवैध शस्त्रास्त्र व्यापार, आर्थिक गुन्हे, सायबर क्राइम आणि सीमा ओलांडून होणाऱ्या गुन्हेगारी टोळ्यांचे जाळे हे सर्व आज वैश्विक सुरक्षेसाठी गंभीर धोका बनले आहे. अशा परिस्थितीत संयुक्त राष्ट्रांनी 2000 मध्ये UNTOC (United Nations Convention Against Transnational Organized Crime) ही जागतिक स्तरावरची अत्यंत प्रभावी आणि कायदेशीर संधी स्वीकारली, जी आज गुन्हेगारीविरुद्ध जगातील सर्वात महत्त्वाचे आंतरराष्ट्रीय साधन मानले जाते.
संयुक्त राष्ट्र महासभेने 55/25 या ऐतिहासिक ठरावाद्वारे UNTOC निर्माण केले. त्या काळात जगभरात माफिया-गटांची वाढ, ड्रग कार्टेल्सचे जाळे, अवैध शस्त्रे व मानवी तस्करीचे प्रमाण चिंताजनक बनले होते.
या संधीचे मुख्य उद्दिष्ट होते
आंतरराष्ट्रीय सहकार्य वाढवणे
माहितीची देवाणगेवाण सुलभ करणे
प्रत्यार्पण, तपास आणि कायदेशीर प्रक्रियांमध्ये परस्पर सहाय्य निर्माण करणे
सदस्य राष्ट्रांना कठोर कायदे करण्यास प्रोत्साहन देणे
UNTOC हे जागतिक सुरक्षेच्या दृष्टीने एक क्रांतिकारी पाऊल होते.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : PeptideTrend : दीर्घायुष्याचे गुपित की फसवणूक? व्हायरल होणाऱ्या पेप्टाइड इंजेक्शनचे सत्य उघड; रिपोर्ट धक्कादायक
UNTOC ची उद्दिष्टे तीन ठळक मुद्द्यांत मांडता येतील
आंतरराष्ट्रीय संगठित गुन्हेगारीला रोखणे, प्रतिबंध करणे आणि पूर्णतः संपवणे.
कायद्याची अंमलबजावणी करणाऱ्या देशांमधील भागीदारी, माहिती व संसाधनांचे सामायिकीकरण मजबूत करणे.
गुन्हेगारी टोळी, मोठे नेटवर्क्स आणि ट्रान्सनॅशनल क्रिमिनल ग्रुप्सविरुद्ध संयुक्त लढा उभारणे.
UNTOC सोबत खालील तीन पूरक प्रोटोकॉल जोडलेले आहेत. हे जागतिक गुन्हे कमी करण्यासाठी अत्यंत प्रभावी मानले जातात.
विशेषत: महिला व मुलांच्या तस्करीला रोखण्यासाठी तयार केलेला हा प्रोटोकॉल UNTOC चा सर्वात संवेदनशील घटक आहे.
अवैध मार्गाने स्थलांतरितांना सीमा ओलांडून पाठविणाऱ्या नेटवर्क्सना रोखण्याचा उद्देश.
यामध्ये बंदुका, दारुगोळा आणि इतर शस्त्रास्त्रांच्या अवैध चक्रांना आळा बसविण्यावर भर दिला आहे.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Bangladesh Political Twist: शेख हसीनाचे ‘हे’ चार धडाकेबाज यू-टर्न; 2026 निवडणुकांपूर्वी ढाक्यात राजकीय भूकंप
भारताने मे 2011 मध्ये UNTOC आणि त्याचे तीनही प्रोटोकॉल मान्य केले.
दक्षिण आशियातील अफगाणिस्तान, पाकिस्तान, श्रीलंका, नेपाळ आणि भारत हे काही मोजके देश आहेत ज्यांनी ही संधी स्वीकारली.
भारतासाठी UNTOC का महत्त्वाचे?
सीमापार दहशतवाद
ड्रग तस्करी
मानव तस्करी
शस्त्रास्त्रांची अवैध वाहतूक
या सर्व समस्यांना प्रभावीपणे तोंड देण्यासाठी UNTOC भारताला एक मजबूत आंतरराष्ट्रीय चौकट प्रदान करते.
UNTOC हे आज आंतरराष्ट्रीय पातळीवरील सर्वाधिक स्वीकारलेले गुन्हेगारीविरोधी साधन आहे. सदस्य राष्ट्रांनी परस्पर सहयोग, माहितीची अदलाबदल, कठोर कायदे आणि प्रभावी तपास प्रक्रियेद्वारे जगभरातील गुन्हेगारी नेटवर्क्सला आळा घालण्याचा सामूहिक संकल्प केला आहे. UNTOC हा केवळ एक कायदा नसून तो जागतिक सुरक्षिततेसाठी उभा राहिलेला एक सशक्त, संयुक्त आणि प्रभावी आंदोलन आहे.
