Russia Earth Metal: रशियाने लावला डाव दुर्मिळ पृथ्वी धातूंवर; चीनशी स्पर्धा पण काय आहे रियल गेम? ( फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया)
दुर्मिळ पृथ्वी धातूंमध्ये मोठा पाऊल
चीनचे वर्चस्व व रशियाची आणखी भूमिका
सामरिक व आर्थिक बदलाची शक्यता
Russia rare earth metals : दुर्मिळ पृथ्वी धातू (Rare Earth Elements) हे आधुनिक तंत्रज्ञान, इलेक्ट्रिक वाहनं, स्मार्टफोन, पवन टर्बाइन, संरक्षण उपकरणे आणि सौर पॅनेल यांसारख्या महत्त्वाच्या उद्योगांमध्ये वापरले जातात. या धातूंवर नियंत्रण ठेवणारा देश तंत्रज्ञान आणि औद्योगिक क्षेत्रात पुढे जाण्याच्या शक्यतेसह जागतिक शक्तीसरितेत आपले स्थान मजबूत करू शकतो. रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष (Vladimir Putin) यांनी त्यांच्या अधिकाऱ्यांना १ डिसेंबर २०२५ पर्यंत एक धोरण (रोडमॅप) तयार करण्याचे आदेश दिले आहेत, ज्याद्वारे रशिया दुर्मिळ पृथ्वी धातूंच्या उत्खनन व प्रक्रिया क्षमता वाढवेल आणि उत्पादनात स्वावलंबी होईल.
रशियाकडे मोठे साठे आहेत अंदाजे २८.५ दशलक्ष टनांपर्यंत दुर्मिळ धातूंचे साठे असल्याचे अनुमान आहे. तथापि, त्यातील उत्पादन फार कमी आहे. उदाहरणार्थ, एक अहवाल म्हणतो की रशिया जागतिक उत्पादनाच्या कृतीने एक टक्क्याही करत नाही. दुसरीकडे, चीन हे या क्षेत्रात सर्वाधिक उत्पादन करणारे राष्ट्र आहे. या प्रकारचे धातू ते मोठ्या प्रमाणात प्रक्रिया करतात आणि निर्यात करतात.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Delhi Bomb Blast : लाल किल्ल्याजवळील भीषण स्फोटानंतर मुस्लिम जगाचं मोठं विधान; सौदी-युएई-इराणची अनपेक्षित प्रतिक्रिया
चीनच्या वर्चस्वामुळे रशियासाठी दोन मुख्य आव्हानं आहेत. पहिले म्हणजे तंत्रज्ञानाची कमतरता रशियाकडे उत्खनन आणि घन प्रक्रिया (separation & refining) करण्याची क्षमतेची कमतरता आहे. दुसरे म्हणजे उच्च भौगोलिक व गुंतवणूक खर्च खान प्रकल्पऍ काही कठीण प्रदेशात आहेत व अंतरराष्ट्रीय निर्बंधांमुळे किंवा भांडवल उपलब्धतेमुळे प्रगत झालेले नाहीत. परंतु हेच स्थान संधीचेही आहे. रशियाला आपले साठे कार्यक्षमतेने वापरायची संधी आहे, आणि जर तो चीनच्या पुरवठा साखळीवरील अवलंबित्व कमी करू शकला, तर जागतिक बाजारात त्याचे स्थान वाढू शकते.
रशियाकडे पुढील दोन पर्याय आहेत:
चीनसोबत सहकार्य करून खनिजांवर प्रक्रिया वाढवणे, किंवा
अमेरिका आणि युरोपीय देशांकडून गुंतवणूक आकर्षित करून नव्या खाण व प्रक्रिया प्रकल्प सुरू करणे.
विश्लेषकांचे म्हणणे आहे की या रणनीतीने रशियाच्या आर्थिक व धोरणात्मक स्थानाला पुष्टी मिळू शकेल.
रशियाचा हा उपक्रम जागतिक बाजारपेठेत अनेक दबावांचा आणि अनिश्चिततेचा सामना करतो. त्यात समाविष्ट आहेत: चीनचा एकाधिकार, तंत्रज्ञान व प्रक्रिया क्षमता, भौगोलिक अडचणी, पर्यावरणीय व आर्थिक खर्च. तसेच, जागतिक पुरवठा साखळीतील बदल आणि अमेरिका व युरोपीय संघाची बदलती धोरणं देखील महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Universe Mystery: अनंत आहे अंतराळ! सूर्यमालेत सापडला नववा रहस्यमय ग्रह; अज्ञात विश्वाच्या अस्तित्वाचे संकेत
रशियाने जर या रोडमॅपचे यशस्वी पालन केले, तर पुढील दशकात तो दुर्मिळ पृथ्वी धातूंमध्ये एक महत्त्वाचे केंद्र बनू शकतो. यामुळे ना फक्त त्याची अर्थव्यवस्था विविध होईल, तर तंत्रज्ञान व संरक्षण क्षेत्रातही त्याचा प्रभाव वाढू शकेल. परंतु हे साध्य होण्यासाठी विविध घटक पूर्ण होणे आवश्यक आहेत योग्य तंत्रज्ञान हस्तगत करणे, मोठ्या गुंतवणुकीचे आकर्षण, संसाधनांची जागतिक बाजाराशी जुळवून घेणे व सुरक्षित व पर्यावरणीय दृष्ट्या टिकाऊ उत्पादन सुनिश्चित करणे. हा प्रवास सहज नसेल, पण दिसते आहे की रशिया आता फक्त एक प्रमाणित ऊर्जा देश म्हणून नव्हे, तर तांत्रिक व खनिज सामर्थ्यधारी राष्ट्र म्हणून स्वतःला तयार करत आहे.
