'आधी Tariff, आता चाबहार...'; मग का अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष Trump पंतप्रधान Modi सोबत करत आहेत मैत्रीचे नाटक? ( फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया)
ट्रम्प भारताशी टॅरिफ आणि चाबहारवर दबाव टाकून दोन पायांची धोरणे राबवत आहेत.
ट्रम्प मोदींशी मैत्री जाहीर करतात, परंतु अमेरिकन हितासाठी भारतावर दबाव ठेवतात.
चाबहार बंदराचा महत्त्व आणि भारतासाठी त्यावर अमेरिकेचा दबाव या संबंधांतील तणाव दर्शवतो.
Trump Modi friendship : अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्यातील मैत्री जागतिक स्तरावर चर्चेचा विषय बनली आहे. परंतु या मैत्रीमागे केवळ मानवी स्नेह नसून, स्पष्टपणे आर्थिक आणि धोरणात्मक हितसंबंध दडलेले आहेत. ट्रम्प यांचा भारताशी असलेला संबंध दुहेरी धोरणाचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे. आधी टॅरिफ, नंतर चाबहारवरील निर्बंध सवलत रद्द करणे आणि त्याचवेळी मोदींना मैत्रीचा संदेश देणे या सर्वाने या धोरणाचे वास्तव उघड केले आहे.
ट्रम्प यांनी सुरुवातीला भारतावर ५० टक्के कर लादल्यामुळे व्यापार संबंध थोडे ताणले गेले. रशियाकडून कच्चे तेल खरेदी करण्याचा मुद्दा वापरून अमेरिकेने भारतावर २५ टक्के अतिरिक्त कर लादला. यामुळे भारताला मोठा आर्थिक झटका बसला, आणि दोन्ही देशांमध्ये व्यापार चर्चेला सुरुवात झाली. या दरम्यान, ट्रम्प यांनी मोदींना फोन करून त्यांच्या वाढदिवसाच्या शुभेच्छा दिल्या, ज्याने मैत्रीचा भास निर्माण केला. पण दुसऱ्या दिवशी त्यांनी चाबहार बंदरावरील निर्बंध सवलत रद्द करून भारताला पुन्हा एकदा दबावाखाली आणले.
ट्रम्पांच्या या दोन्ही बाजूंच्या धोरणामागे स्पष्ट कारण आहे. अमेरिकेत भारतीयांची मोठी लोकसंख्या आणि जागतिक स्तरावर भारताचे महत्त्व लक्षात घेऊन ट्रम्प यांनी आपल्या निवडणूक प्रचारात मोदी यांचा प्रचार केला. २०१९ मध्ये ह्युस्टनमधील “हाउडी, मोदी” कार्यक्रमात त्यांनी सुमारे ५०,००० भारतीय वंशाच्या नागरिकांना संबोधित करून आपल्या मैत्रीचा प्रचार केला. त्याचप्रमाणे, २०२० मध्ये अहमदाबादमध्ये आयोजित “नमस्ते ट्रम्प” कार्यक्रमातही त्यांनी सहभागी होऊन भारताशी मैत्रीची झलक दाखवली.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : UN-Iran deal: ‘इराणची क्षेपणास्त्रे, शस्त्रे अन् पैसा सर्व फ्रीझ होणार’; बहुचर्चित अणुकार्यक्रमावर संयुक्त राष्ट्रांचा मोठा निर्णय
परंतु या सर्व मैत्रीच्या प्रदर्शनाच्या पलीकडे, ट्रम्प आपल्या देशाच्या हितासाठी भारतावर दबाव ठेवतात. अमेरिका फर्स्ट धोरणानुसार, अमेरिकन वस्तूंवर कर लादणे, इमिग्रेशन नियंत्रण आणि व्यावसायिक फायदा यासाठी भारतावर टॅरिफ लादणे ही त्यांची प्राथमिकता आहे. जुलै २०२४ मध्ये ट्रम्पच्या निवडणूक रॅलीत त्यांनी स्पष्ट सांगितले की भारताने हार्ले-डेव्हिडसन बाइक्सवर २०० टक्के कर लावल्यामुळे कंपनीला भारतात विक्रीत अडथळा आला.
ट्रम्प या दबावाखाली भारताला अमेरिकन वस्तू अधिक विकण्यास प्रवृत्त करतात. २०२२ मध्ये भारताचे अमेरिकेकडे एकूण निर्यात ११८ अब्ज डॉलर्स होती, तर आयात ७३ अब्ज डॉलर्स एवढी होती. यातून स्पष्ट होते की भारताने अमेरिकेला जास्त फायदा दिला, जे ट्रम्पला त्रासदायक वाटते. त्यामुळे भारतावर टॅरिफ वाढवणे आणि चाबहार बंदरावरील निर्बंध रद्द करणे हे दोन्ही उपाय त्यांचा दबाव व्यक्त करतात.
चाबहार बंदराचा भारतासाठी असलेला महत्त्वाचा अर्थ आहे. २०२४ मध्ये भारताने इराणसोबत १० वर्षांचा करार करून या बंदराचे व्यवस्थापन घेतले आहे. हे बंदर मध्य पूर्वेतील व्यापारासाठी, अफगाणिस्तान आणि इराणसह भारताचे आंतरराष्ट्रीय व्यापारी मार्ग तयार करण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. पाकिस्तानच्या ग्वादर बंदराजवळ असलेल्या या बंदरामुळे भारताला व्यापारी प्रभाव वाढवता येतो. अमेरिकेने २०१८ मध्ये दिलेली सवलत रद्द करणे म्हणजे भारताला या बंदराच्या वापरावर दबाव देणे.
ट्रम्पांच्या धोरणाचा दुसरा पैलू म्हणजे मैत्रीचे प्रदर्शन. भारताशी असलेली मैत्री ट्रम्पच्या निवडणूक प्रचारासाठी, जागतिक राजकारणात भारताचे महत्त्व दाखवण्यासाठी आणि अमेरिकेत भारतीय मतदारांवर प्रभाव पाडण्यासाठी उपयुक्त आहे. त्यामुळे एकीकडे ते मित्रत्व जाहीर करतात, तर दुसरीकडे देशाच्या हितासाठी दबाव ठेवतात. या धोरणामुळे “टॅरिफ-मैत्री दोरी” म्हणून या संबंधाचे स्वरूप स्पष्ट होते.
म्हणून, ट्रम्पांचे भारताशी धोरण हे एकीकडे मैत्री आणि दुसरीकडे दबावाचे मिश्रण आहे. आर्थिक हित, आंतरराष्ट्रीय प्रतिष्ठा, अमेरिकेतील मतदारांचा प्रभाव आणि व्यापार संतुलन यांचे संयोजन या धोरणामागे आहे. भारतासारख्या मोठ्या बाजारपेठेसोबत मैत्री जपणे आणि त्याचवेळी व्यापारातील फायद्यांसाठी दबाव ठेवणे हे ट्रम्पांच्या धोरणाचे मुख्य अंग आहे.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Atmanirbhar Bharat : ‘भारताचा सर्वात मोठा शत्रू हा…’; H-1B visa आणि टॅरिफच्या वादळात PM मोदींचे महत्त्वपूर्ण विधान
ट्रम्प आणि मोदी यांच्यातील मैत्री हा केवळ भावनिक नातंच नाही, तर त्यामागे स्पष्ट आर्थिक आणि राजकीय स्वार्थही आहे. टॅरिफ, चाबहार निर्बंध, व्यापार दबाव आणि मैत्रीची सार्वजनिक झलक हे सर्व ट्रम्पच्या “दुहेरी खेळाचे” प्रतीक आहेत. दोन्ही देशांच्या हितासाठी मैत्री असली तरी, जागतिक धोरणात दबाव ठेवणे आणि आर्थिक फायदे मिळवणे हे ट्रम्पच्या राजकीय धोरणाचे मुख्य अंग आहे.
