सावित्रीबाई फुले विद्यापीठातील पहिली ट्रान्सजेंडर विद्यार्थी सारंग पुणेकरने संपवलं आयुष्य
सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठातील (SPPU) पहिली ट्रान्सजेंडर विद्यार्थिनी, तीस वर्षीय सारंग पुणेकरने बुधवारी राजस्थानमध्ये आत्महत्या केली. गुरुवारी पुण्यात तिच्यावर अंत्यसंस्कार करण्यात आले. सारंग यांनी पुणे विद्यापीठातून शिक्षण पूर्ण केले. त्या पुण्याच्या कवयित्री होत्या आणि त्यांनी अनेक चळवळींमध्ये भाग घेतला होता. लॉकडाऊनच्या काळात तिने पुण्यातील वंचितांसाठी महत्त्वपूर्ण काम केले. ती ट्रान्सजेंडर समुदायातून विद्यापीठाची पहिली विद्यार्थिनी होती.
काळाचा घाला! भरधाव बसची ज्येष्ठ दाम्पत्याला धडक; ज्येष्ठाचा मृत्यू
राजस्थानमध्ये, ती तेथील ट्रान्सजेंडर समाजासोबत राहत होती आणि त्यांच्यासाठी काम करत होती. “आम्ही तिला परत येण्याची विनंती केली होती,” असं पुण्यातील लेखिका अश्विनी सातव यांनी सांगितलं. त्या तिच्यासोबत बराच काळ काम करत होत्या.
पुणेकर आंबेडकरवादी चळवळीच्या कट्टर समर्थक होत्या आणि त्यांनी एनआरसी आणि सीएए विरोधात आवाजही उठवला. “सारंग जात आणि शक्ती पदानुक्रमाच्या विश्लेषणात त्या प्रचंड हुशार होत्या. विद्यापीठातील पहिली ट्रान्सजेंडर विद्यार्थिनी म्हणून, तिची उपस्थिती आमच्यासाठी, शैक्षणिक तसेच प्रशासक म्हणून एक अनोखा अनुभव होता,” असे एसपीपीयूमधील महिला अभ्यास विभागाच्या प्रमुख डॉ. अनघा तांबे यांनी म्हटलं आहे.
पुणेकर यांना निरोप देण्यासाठी जमलेल्या लोकांमध्ये शिवसेना (यूबीटी) नेत्या सुषमा अंधारे यांचाही समावेश होता. पुणेकर यांनी अल्पावधीतच एक उत्साही वक्ते आणि लिंग हक्क आणि इतर कारणांसाठी समर्थक म्हणून स्वतःचे नाव कमावले होते. “विद्यार्थी असताना, पुणेकरांनी लिंग अभ्यासाकडे नवीन दृष्टिकोन आणले. तिला ज्ञान आत्मसात करायचे होते आणि तिच्या समुदायाच्या भाषा आणि चालीरीतींबद्दल मौलिक काम करायचे होते. समाज म्हणून आपण तिच्या स्वप्नांना पाठिंबा देऊ शकलो नाही हे आपले अपयश आहे,” अशा भावना त्यांनी व्यक्त केल्या आहेत.
केअर टेकरकने मनोरुग्ण महिलेवर केला अत्याचार; पुण्यातील संतापजनक प्रकार
पुणेकर यांनी पुण्यातील मुख्यालय असलेल्या महिला आणि लिंगभेदावर काम करणाऱ्या एनजीओ सम्यकमध्ये उत्तर महाराष्ट्रात प्रादेशिक समन्वयक म्हणून काम केले होते. एनजीओचे कार्यकारी संचालक आनंद पवार म्हणाले की, त्यांना सुरुवातीला सम्यक म्हणून संबोधण्यात आले होते परंतु नंतर त्यांना सामावून घेण्यात आले. “विकास क्षेत्रात एचआयव्ही प्रतिबंधक कार्यक्रमांमध्ये ट्रान्सजेंडर लोकांना काम देणे नेहमीच सामान्य आहे. परंतु तिने स्टिरियोटाइप तोडला आणि गर्भपाताच्या अधिकारांसाठी काम केले. समन्वयक म्हणून तिने हा प्रकल्प यशस्वीरित्या राबवला,” असे ते म्हणाले.
तिच्या कामाच्या दरम्यान, तिला सरकारी अधिकारी, डॉक्टर आणि एनजीओंशी समन्वय साधावा लागला. हा प्रकल्प २०२० मध्ये पूर्ण झाला आणि पुणेकर राजस्थानला स्थलांतरित होण्याचा निर्णय घेतला. “तिने सांगितले की तिला तिथल्या समुदायासोबत राहायचे आहे,” पवार म्हणाले.
ट्रान्सजेंडर कवयित्री दिशा पिंकी शेख तिच्या प्राध्यापक जवळच्या मैत्रिणी होत्या. “ती बुलंद आवाजाची व्यक्ती होती. तिच्या मृत्यूने समुदायाचा आधार हरपला आहे, असं त्यांनी म्हटलं आहे.
