फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया
13 ऑगस्ट रोजी जगभरात जागतिक अवयवदान दिन साजरा केला जातो. या माध्यमातून अवयवदानाबाबत जनजागृती केली जाते. अवयवदानाच्या बाबतीत भारत खूप मागे आहे. (NOTTO) नुसार, 2023 पर्यंत भारतात एकूण 4,49,760 अवयव दाता होते. हा आकडा अनेक देशांच्या तुलनेत खूपच कमी आहे. देशात अवयवदानाच्या कमतरतेमुळे अवयव प्रत्यारोपणही योग्य पद्धतीने होत नाही. ज्यांना गरज आहे त्यांच्या तुलनेत अवयव दान करू शकणारे फार कमी लोक आहेत. देशात दरवर्षी १.८ लाख लोक किडनी निकामी होण्याचे बळी ठरतात. परंतु सुमारे 6 हजार किडनी प्रत्यारोपण झाल्या आहेत. याचा अर्थ अर्ध्याहून अधिक लोकांना किडनी डोनर सापडत नाही. त्याचप्रमाणे दरवर्षी केवळ 1,500 लोक लिव्हर दान करतात. परंतु 25,000 लिव्हर ट्रान्सप्लांटची गरज आहे.
WHO च्या मते भारतातील केवळ 0.1% लोक मृत्यूनंतर त्यांचे अवयव दान करतात. तर पाश्चात्य देशांमध्ये 70-80% लोक त्यांचे अवयव दान करतात. एका दशकात स्पेनने अवयवदानाचे प्रमाण दर दशलक्ष लोकसंख्येमागे १५ ते ४० टक्क्यांपर्यंत वाढवले. तर भारतात हे प्रमाण २ टक्क्यांवरही पोहोचलेले नाही. स्पेनमध्ये 10% रक्तदाते 80 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाचे आहेत. तर भारतात या वयातील फार कमी लोक अवयव दान करतात. अशा परिस्थितीत अवयवदानाबाबत लोकांमध्ये जागरुकता असणे गरजेचे आहे.
भारतात अवयवदाते कमी का आहेत?
डॉक्टरांच्या मते, भारतात अवयवदानाचे कमी प्रमाण धार्मिक श्रद्धा आणि जागरूकतेच्या अभावामुळे आहे. भारतात अवयवदानाची गंभीर कमतरता आहे. योग्य वेळी अवयव न मिळाल्याने अनेक रुग्णांना जीवनाची लढाई गमवावी लागते. देशात दरवर्षी २ लाख रुग्ण लिव्हर निकामी होणे तसेच कर्करोगामुळे दगावतात. लिव्हर ट्रान्सप्लांट वेळेवर केले तर यातील १०-१५% लोकांचे प्राण वाचू शकतात. शिवाय दरवर्षी सुमारे 50,000 लोकांना हृदयविकाराचा त्रास होतो. परंतु केवळ 10-15 प्रत्यारोपण केले जातात.
तज्ञांच्या मते, जनजागृतीच्या अभावामुळे भारतात अवयवदानाचे प्रमाण कमी आहे. अवयवदानाबाबत लोकांमध्ये अनेक गैरसमज आहेत. याच कारणामुळे मृत्यूनंतरही अवयवदान केले जात नाही. तर परदेशात अवयवदानाचा आकडा खूप जास्त आहे.
अवयवदानात कोणतीही हानी नाही
एका व्यक्तीचे अवयव दान केल्यास अनेक रुग्णांचे प्राण वाचू शकतात. अवयवदानामुळे शरीराला कोणतीही हानी होत नाही. जिवंत असताना तुम्ही किडनी आणि लिव्हर दान करू शकता. आणि मृत व्यक्ती डोळे, लिव्हर, किडनी , हृदय, त्वचा यांसारखे अवयव दान करू शकतात.
