K2-18b ग्रहावर जीवनाचे संकेत; पृथ्वीपासून ७०० ट्रिलियन मैल दूर 'हेशियन वर्ल्ड'वर एलियन अस्तित्वाची शक्यता! ( फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया)
नवी दिल्ली : “या विश्वात आपण एकटे आहोत का?” या प्रश्नाने मानवजातीला अनेक शतकांपासून भुरळ घातली आहे. आता या प्रश्नाचे सर्वात ठोस उत्तर मिळण्याच्या दिशेने एक ऐतिहासिक पाऊल टाकण्यात आले आहे. वैज्ञानिकांनी पृथ्वीपासून तब्बल ७०० ट्रिलियन मैल अंतरावर असलेल्या K2-18b या ग्रहावर जीवनाचे संकेत सापडल्याचे जाहीर केले आहे.
K2-18b हा ग्रह आपल्या सौरमालेबाहेर असलेल्या एका लाल बटू ताऱ्याच्या कक्षेत फिरतो. हा ग्रह पृथ्वीपेक्षा अडीच पट मोठा असून तो एका विशेष वर्गात मोडतो – ‘हेशियन वर्ल्ड’. या प्रकारच्या ग्रहांवर द्रवरूप पाणी असण्याची शक्यता असते तसेच त्याच्या वातावरणात हायड्रोजनचा मोठ्या प्रमाणात अंश असतो. हेच वैशिष्ट्य पृथ्वीसारख्या जीवसृष्टीसाठी अनुकूल वातावरण निर्माण करू शकते.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Earthquake in Chile-Myanmar: म्यानमारमध्ये पुन्हा एकदा भयानक भूकंप; काय आहे सद्यपरिस्थिती जाणून घ्या?
हा अत्यंत महत्त्वपूर्ण शोध केंब्रिज विद्यापीठातील खगोलशास्त्रज्ञ प्रोफेसर निक्कू मधुसूदन आणि त्यांच्या टीमने केला आहे. या संशोधनासाठी त्यांनी नासाच्या अत्याधुनिक जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप (JWST) चा वापर केला. या दुर्बिणीच्या साहाय्याने त्यांनी K2-18b ग्रहाच्या वायूमंडलातून जाणाऱ्या प्रकाशाचे विश्लेषण केले.
या निरीक्षणातून दोन विशिष्ट अणू सापडले – डायमिथाइल सल्फाइड (DMS) आणि डायमिथाइल डायसल्फाइड (DMDS). या दोन्ही वायूंचे वैशिष्ट्य म्हणजे, ते पृथ्वीवर केवळ सागरी फायटोप्लँक्टन आणि काही प्रकारच्या सूक्ष्मजीवांद्वारे निर्माण होतात. त्यामुळे, हे वायू अन्य कुठल्याही रासायनिक प्रक्रियेमुळे निर्माण होण्याची शक्यता कमी आहे.
प्रोफेसर मधुसूदन म्हणतात, “K2-18b वरील जीवनाचा हा आतापर्यंतचा सर्वात मजबूत पुरावा आहे.” जरी त्यास अंतिम पुष्टीसाठी अधिक डेटा आवश्यक असला तरी, याआधी इतका स्पष्ट जैविक संकेत कुठल्याही ग्रहावर मिळालेला नाही.
या शोधाचे वैज्ञानिक महत्त्व म्हणजे तो केवळ कल्पनेवर आधारित नाही, तर सशक्त वैज्ञानिक निरीक्षणांवर आधारित आहे. JWST सारख्या शक्तिशाली दुर्बिणीच्या मदतीने आपण अब्जावधी मैल दूर असलेल्या ग्रहाची रासायनिक रचना समजून घेऊ शकतो, हे या शोधामुळे स्पष्ट झाले आहे.
K2-18b वर आढळलेले DMS आणि DMDS हे वायू पृथ्वीसारख्या जैविक प्रक्रियांचे अस्तित्व दर्शवतात. जर ही माहिती खरी ठरली, तर K2-18b हा आपला पहिला ‘परग्रही शेजारी’ ठरू शकतो. जिथे जीवन आहे किंवा कधीकाळी अस्तित्वात होते. हा शोध फक्त खगोलशास्त्रापुरता मर्यादित नाही, तर तो मानवतेसाठी एका नव्या युगाची नांदी ठरू शकतो. आजवर कल्पनारम्य वाटणारा एलियन जीवनाचा विषय आता वास्तवात बदलण्याच्या उंबरठ्यावर आहे.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : बेलीझमध्ये अमेरिकन माजी सैनिकाने विमानाचे केले अपहरण; धाडसी प्रवाशाच्या कृतीने अनेकांचे प्राण बचावले
K2-18b वरील जीवनासदृश खुणा आपल्याला पुन्हा एकदा विचार करायला लावतात – “या ब्रह्मांडात आपण एकटे आहोत का?” याचे उत्तर आता जवळ येत आहे. या शोधामुळे भविष्यात परग्रहांवरील जीवनाचा अधिक विश्वासार्ह शोध शक्य होईल, आणि कदाचित लवकरच, एलियन हा शब्द फक्त विज्ञानकथेतला भाग न राहता वास्तवातला अनुभव बनेल.
