पृथ्वीच्या गाभ्यातून वर येत आहे सोने! हवाईतील ज्वालामुखीच्या अभ्यासातून संशोधकांना थक्क करणारे पुरावे ( फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया)
Earth’s core leaking gold : पृथ्वीच्या गाभ्यात असलेले सोने आणि इतर मौल्यवान धातू ज्वालामुखीच्या माध्यमातून बाहेर येत असल्याचे स्पष्ट करणारा एक थक्क करणारा शोध अलीकडेच शास्त्रज्ञांच्या हाती लागला आहे. जर्मनीच्या गॉटिंगेन विद्यापीठातील शास्त्रज्ञांच्या पथकाने अमेरिकेच्या हवाई बेटांवरील ज्वालामुखी खडकांचा अभ्यास करून हे धक्कादायक निष्कर्ष काढले आहेत. या अभ्यासाचे निष्कर्ष ‘नेचर’ या प्रतिष्ठित शास्त्रीय जर्नलमध्ये प्रकाशित झाले असून, त्यातून पृथ्वीच्या गाभ्याबाबत आणि त्यातून होत असलेल्या हालचालींबाबत नवे आकलन मिळाले आहे.
पृथ्वीच्या निर्मितीपासून म्हणजेच ४.५ अब्ज वर्षांपूर्वीपासून तिच्या गाभ्यात अनेक मौल्यवान धातू अडकून पडलेल्या आहेत. संशोधकांनी अंदाज लावला आहे की पृथ्वीवरील ९९.९९% सोने आणि मौल्यवान धातू पृथ्वीच्या सुमारे ३००० किमी खोल गाभ्यात गाडले गेले आहेत. हवाईच्या ज्वालामुखी खडकांचा अभ्यास करताना संशोधकांना रुथेनियम नावाच्या मौल्यवान धातूचे उच्च प्रमाण आढळून आले, जे सामान्यतः पृथ्वीच्या गाभ्यात अधिक प्रमाणात आढळते. या घटनेवरून शास्त्रज्ञांचा असा निष्कर्ष आहे की, ज्वालामुखीतून बाहेर पडणारा लावा थेट पृथ्वीच्या गाभ्यातून आलेला असू शकतो.
या अभ्यासाचे प्रमुख शास्त्रज्ञ निल्स मेस्लिंग यांनी सांगितले की, प्रारंभिक डेटाच इतकी स्पष्ट होती की त्यांना खरोखरच सोने सापडले याची खात्री झाली. त्यांनी स्पष्ट केले की, “आम्ही जे नमुने मिळवले त्यातून असे दिसून आले की, गाभ्याच्या सीमारेषेवरून गळणाऱ्या धातूंमध्ये सोने आणि इतर मौल्यवान धातूंचा समावेश आहे.”
प्राध्यापक मॅथियास विलबोल्ड, जे या अभ्यासाचे सहलेखक आहेत, यांनी हे देखील अधोरेखित केले की, “आमचे निष्कर्ष केवळ गाभ्याचा पृथ्वीच्या उर्वरित भागाशी वेगळा संबंध नाही हे दर्शवतात, तर हे देखील सूचित करतात की गाभा आणि आवरण यांच्या सीमारेषेवर अतितीव्र तापमानाने तयार होणारे पदार्थ ज्वालामुखीद्वारे पृष्ठभागावर पोहोचू शकतात.”
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : CBIकडून इंटरपोलच्या नव्या ‘Silver Notice’चा पहिला वापर; व्हिसा फसवणूक व दुबईतील मालमत्ता प्रकरण उजेडात
या अभ्यासामध्ये रुथेनियम समस्थानिकाचा वापर पृथ्वीच्या आतील हालचाली समजून घेण्यासाठी ट्रेसर म्हणून केला जाऊ शकतो, असे शास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे. याचा अर्थ असा की भविष्यातील संशोधनात या समस्थानिकाच्या साहाय्याने पृथ्वीच्या गाभ्यातून वर येणाऱ्या पदार्थांचा मागोवा अधिक अचूकपणे घेता येईल.
या शोधामुळे पृथ्वीच्या अंतर्गत रचना, विशेषतः गाभा आणि आवरण यांच्यातील परस्परसंबंध यांबाबत एक नवा दृष्टिकोन उपलब्ध झाला आहे. ज्वालामुखी हे केवळ आपत्तीचे चिन्ह नसून पृथ्वीच्या अंतर्यामीच्या मौल्यवान संसाधनांची खाण देखील असू शकतात, हे या संशोधनामुळे अधोरेखित झाले आहे.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : ‘COVID-19’ च्या वाढत्या प्रादुर्भावामुळे ‘Wuhan Lab Leak Theory’ पुन्हा चर्चेत; नवीन संशोधन आले समोर
या संशोधनामुळे आता हे अधिक स्पष्ट झाले आहे की, पृथ्वीचा गाभा केवळ स्थिर आणि वेगळा घटक नसून तो पृष्ठभागाशी सतत संवाद साधत आहे. ज्वालामुखीच्या उद्रेकातून बाहेर पडणारा लावा हा त्या संवादाचे एक जिवंत उदाहरण ठरतो. जरी या प्रकारची ‘गळती’ संपूर्ण पृथ्वीवर एकसारखी होत आहे की नाही याबाबत शास्त्रज्ञांना अद्याप शंका आहे, तरी हे निश्चित आहे की पृथ्वीच्या अंतर्गत रचनेचा अभ्यास करणाऱ्या विज्ञानाला आता एक नवे आणि मौल्यवान दालन खुले झाले आहे. आता संशोधनाचे पुढील पाऊल म्हणजे या मौल्यवान धातूंच्या प्रवाहाचा मागोवा घेणे आणि त्यांचा प्रभाव पृथ्वीच्या भूगर्भीय घडामोडींवर कसा पडतो हे समजून घेणे, हे ठरणार आहे.
