अफगाणिस्तान - पाकिस्तानच्या युद्धाचा इतिहास (फोटो सौजन्य - iStock)
अफगाणिस्तान आणि पाकिस्तानमधील संघर्ष शिगेला पोहोचला आहे. पाकिस्तानने त्यांच्या हद्दीत केलेल्या हवाई हल्ल्याचा बदला घेण्यासाठी अफगाणिस्तानने सीमेवरील कारवाईत ५८ पाकिस्तानी सैनिकांना ठार मारले आहे. या आठवड्याच्या सुरुवातीला अफगाण अधिकाऱ्यांनी पाकिस्तानवर राजधानी काबूल आणि देशाच्या पूर्वेकडील एका बाजारपेठेत बॉम्बस्फोट केल्याचा आरोप केला. तालिबान सरकारचे मुख्य प्रवक्ते जबीउल्लाह मुजाहिद यांनी सांगितले की अफगाण सैन्याने २५ पाकिस्तानी लष्करी चौक्या ताब्यात घेतल्या आहेत, ज्यामध्ये ५८ सैनिक ठार झाले असून ३० जण जखमी झाले. या लेखात, आपण सध्याच्या संघर्षाच्या उद्रेकाची कारणे आणि अफगाणिस्तान-पाकिस्तान संघर्षाचा इतिहास यावर आपण सविस्तरपणे चर्चा करूया.
संघर्षाचा दीर्घ इतिहास
अफगाणिस्तान आणि पाकिस्तानमधील संबंध कधीही सौहार्दपूर्ण राहिले नाहीत. दोन्ही देशांमधील संघर्षाचा दीर्घ इतिहास आहे. अलिकडच्या काळात हा संघर्ष वाढला आहे. कारण पाकिस्तान आपल्या हद्दीत दहशतवादी हल्ल्यांसाठी तहरीक-ए-तालिबान (टीटीपी) ला जबाबदार धरतो आणि अफगाणिस्तानमधील सध्याच्या तालिबान सरकारचे त्यांना संरक्षण असल्याचा आरोप करतो. टीटीपी हा पाकिस्तानी तालिबान गट आहे जो पाकिस्तानमधील सैनिक आणि नागरिकांवर हल्ला करतो. २०२१ मध्ये अफगाण तालिबान सत्तेत आल्यानंतर, टीटीपीने आपल्या कारवाया वाढवल्या आणि पाकिस्तानचा दावा आहे की हे हल्ले अफगाणिस्तानातून नियोजित आहेत.
Pakistan-Afganistan Tension: पाकिस्तान-अफगाणिस्तानात तणाव वाढला; स्पिन बोलदाक-चमन क्रॉसिंग बंद
सध्याचा संघर्ष आणि त्याची कारणे
अलीकडेच, ८ ऑक्टोबर रोजी, टीटीपीने अफगाण सीमेवरील पाकिस्तानी चौक्यांवर हल्ला केला. या हल्ल्यात अकरा पाकिस्तानी सैनिक मारले गेले. यामुळे संतप्त झालेल्या पाकिस्तानने ९ ऑक्टोबर रोजी काबूल खोस्त, जलालाबाद आणि पक्तिका येथे हवाई हल्ले केले. पाकिस्तानने या हवाई हल्ल्यात टीटीपीचा कथित नेता नूर वली मेहसूद याला ठार मारल्याचा दावा केला. तथापि, नंतर, असे वृत्त समोर आले की नूर वली मेहसूदने तो अजूनही जिवंत असल्याचा संदेश जारी केला.
दरम्यान, अफगाणिस्तानने पाकिस्तानवर पाकिस्तानी भूमीवरून कार्यरत असलेल्या दहशतवादी गटांना आश्रय देण्याचा आरोप केला आहे जे निष्पाप अफगाण नागरिकांना लक्ष्य करतात. पाकिस्तान पाकिस्तान-अफगाणिस्तान सीमेवर (१८९३ मध्ये ब्रिटिश काळात काढलेल्या) ड्युरंड रेषेला मान्यता देतो, परंतु अफगाणिस्तान ते नाकारतो. २,६४० किमी लांबीच्या सीमेवर वारंवार घुसखोरी, चौकी बांधणे आणि गोळीबार होण्याचे हेच कारण आहे.
दरवर्षी ६०० हून अधिक हल्ले
पाकिस्तानच्या मते, अफगाण तालिबान टीटीपीला पाठिंबा देतो आणि त्याला त्यांच्या भूमीवरून दहशतवादी हल्ले करण्यास परवानगी देतो. अमेरिकेतील स्वयंसेवी संस्था आर्मड कॉन्फ्लिक्ट लोकेशन अँड इव्हेंट डेटा (एसीएलईडी) च्या अहवालानुसार, टीटीपीने २०२४ मध्ये पाकिस्तानी लष्करावर ६०० हून अधिक हल्ले केले. टीटीपी २००० पासून सक्रिय आहे आणि पाकिस्तानी सरकार उलथवून टाकण्याचे त्यांचे उद्दिष्ट आहे. बैतुल्लाह मेहसूद यांनी स्थापन केलेला टीटीपी प्रामुख्याने पाकिस्तानातील खैबर पख्तूनख्वा येथे सक्रिय आहे. अमेरिकेच्या संरक्षण विभागाच्या अहवालानुसार, या गटात ३,००० ते ४,००० दहशतवादी आहेत.
१९४९ मध्येही संघर्ष झाला
पाकिस्तानच्या स्थापनेनंतर जवळजवळ लगेचच दोन्ही देशांमधील संघर्ष सुरू झाला. १९४९ मध्ये, स्वतंत्र पश्तूनिस्तान निर्माण करण्याच्या मुद्द्यावरून पाकिस्तानने अफगाणिस्तानमधील आदिवासी वस्त्यांवर बॉम्बहल्ला केला. १९४९ ते १९५० पर्यंत, पाकिस्तान-अफगाणिस्तान सीमेवर असंख्य संघर्ष झाले. या संघर्षांची तीव्रता इतकी वाढली की राजनैतिक संबंध तुटले.
१९६१ मध्ये दोन्ही देशांमधील संबंध आणखी बिघडले, दोन्ही देशांच्या सैन्यासमोर आल्या. त्यानंतर अमेरिकेने हस्तक्षेप केला आणि तत्कालीन अफगाणिस्तानचे परराष्ट्र मंत्री प्रिन्स नईम यांना पाकिस्तान आणि इराणशी जवळचे संबंध निर्माण करण्यास भाग पाडले. त्यानंतर अफगाणिस्तान सोव्हिएत युनियनने ताब्यात घेतले. या काळात पाकिस्तानसोबत सीमा संघर्षही घडले, परंतु त्या मोठ्या प्रमाणात नोंदवल्या गेल्या नाहीत.
अलीकडील संघर्षांच्या घटना वाढल्या
२००० पासून, पाकिस्तान आणि अफगाणिस्तानमधील सीमा संघर्षांमध्ये अचानक वाढ झाली आहे. पाकिस्तानी आणि अफगाण सैन्य सीमा चौक्यांवरून भिडले. अफगाण सरकारने दावा केला की पाकिस्तानी सैन्याने मोहम्मद एजन्सीच्या सीमेजवळील याकुबी भागात अफगाणिस्तानच्या आत ६०० मीटर अंतरावर तळ उभारले आहेत. २००७ मध्ये, पाकिस्तानने दक्षिण वझिरिस्तानमधील अंगूर अदा जवळ अफगाणिस्तानच्या आत काहीशे मीटर अंतरावर कुंपण आणि चौक्या उभारल्या, परंतु अफगाण राष्ट्रीय सैन्याने त्या त्वरित काढून टाकल्या. ५ मे २००७ रोजी अफगाण सैन्याने पाकिस्तानी लष्करी चौक्यांवर हल्ला केला, ज्या अफगाण भूमीवर बेकायदेशीरपणे बांधल्या गेल्याचा दावा त्यांनी केला होता, त्यात एक पाकिस्तानी सैनिक जखमी झाला. पाकिस्तानी सैन्याने अफगाणिस्तानात तोफगोळेही डागले.
२०१६ मध्येही मोठा संघर्ष
१२ जून २०१६ च्या रात्री तोरखममधील एका गेट बांधकाम ठिकाणी सर्वात अलीकडील लढाई सुरू झाली. अफगाण माध्यमांनुसार, अफगाण सैन्याने तोरखममध्ये गेट बांधण्यास रोखले तेव्हा पाकिस्तानने अफगाणिस्तानवर गोळीबार केला. तथापि, पाकिस्तानी माध्यमांनी असाही आरोप केला आहे की अफगाण सीमा रक्षक शांततेत गेट बसवत असताना त्यांनी पाकिस्तानी सीमा रक्षकांवर विनाकारण गोळीबार केला.
पाकिस्तानने म्हटले आहे की गेट बांधणे हे त्यांच्या दहशतवादविरोधी कारवायांचा एक भाग आहे. सीमेपलीकडे लोक आणि वाहनांचे व्यवस्थापन आणि सुलभ हालचाल मजबूत करणे हा दहशतवादविरोधी प्रयत्नांचा एक महत्त्वाचा भाग आहे आणि ड्रग्ज तस्करी आणि इतर बेकायदेशीर कारवायांना आळा घालण्याचे एक महत्त्वाचे साधन आहे. वाढत्या तणावाच्या पार्श्वभूमीवर, दोन्ही देशांनी या भागात अतिरिक्त सैन्य आणि टँकसह जड लष्करी उपकरणे तैनात केली आहेत
