एस. जयशंकर आणि मार्को रुबियो (फोटो सौजन्य - X.com)
गेल्या काही महिन्यांपासून भारत आणि अमेरिकेच्या मैत्रीत तणाव आल्याचे दिसून येत आहे. दरम्यान अमेरिकेचे परराष्ट्र मंत्री मार्को रुबियो यांनी म्हटले आहे की, अमेरिका पाकिस्तानसोबतचे धोरणात्मक संबंध मजबूत करण्याचा प्रयत्न करत आहे, परंतु यामुळे भारतासोबतच्या त्यांच्या खोल आणि ऐतिहासिक मैत्रीला धक्का लागणार नाही. रुबियो यांनी हे एका परिपक्व आणि व्यावहारिक परराष्ट्र धोरणाचा भाग असल्याचे वर्णन केले आहे.
रुबियो म्हणाले की, “भारतासोबतचे आमचे संबंध खोल, ऐतिहासिक आणि महत्त्वाचे आहेत. पाकिस्तानसोबत जे काही घडत आहे त्यामुळे भारताचे नुकसान होणार नाही.” ब्लूमबर्गच्या अहवालानुसार, मलेशियातील आसियान शिखर परिषदेसाठी निघालेल्या दोहा येथे जाणाऱ्या विमानात पत्रकारांशी बोलताना रुबियो यांनी हे विधान केले. ते म्हणाले, “जसे भारत अशा देशांशी संबंध ठेवतो ज्यांचे अमेरिकेशी संबंध नाहीत, तसेच उलटही आहे. हा परराष्ट्र धोरणाचा व्यावहारिक दृष्टिकोन आहे.” रुबियो यांनी जोर देऊन सांगितले की, “आम्हाला पाकिस्तानसोबतची आपली धोरणात्मक भागीदारी मजबूत करण्याची संधी दिसते आहे, परंतु यामुळे भारतासोबतची आपली मैत्री कमकुवत होणार नाही.”
ट्रम्पची उलटी चाल
अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प पाकिस्तानशी जवळीक दाखवत असताना हे विधान आता समोर आले आहे. आसियान शिखर परिषदेत ट्रम्प यांनी पाकिस्तानचे पंतप्रधान शाहबाज शरीफ आणि लष्करप्रमुख असीम मुनीर यांना “महान लोक” म्हटले. त्यांनी पाक-अफगाणिस्तान वादाचे जलद निराकरण करण्याचे आश्वासनही दिले. मे महिन्यात भारत आणि पाकिस्तानमध्ये झालेल्या एका छोट्या संघर्षानंतर “युद्धविराम” घडवून आणल्याचा दावा ट्रम्प यांनी केला होता, जो पहलगाम दहशतवादी हल्ल्यानंतर (पाकिस्तान समर्थित दहशतवाद्यांनी) सुरू केलेल्या सिंदूर ऑपरेशनला प्रत्युत्तर म्हणून सुरू करण्यात आला होता.
भारताची भूमिका
भारताने ट्रम्प यांचे दावे वारंवार फेटाळून लावले आहेत. परराष्ट्र मंत्रालयाने सांगितले की, पाकिस्तानच्या पोलिस महासंचालकांनी (DGMO) संपर्क साधला होता. पाकिस्तानने याचा वापर अमेरिकेवर प्रभाव पाडण्यासाठी केला आणि नोबेल शांतता पुरस्कारासाठी ट्रम्प यांचे नाव सुचवले. रुबियो म्हणाले, “आम्ही दोन्ही देशांसोबत धोरणात्मक भागीदारी पुन्हा निर्माण करू.”
शुल्कांमुळे तणाव वाढतो
रुबियो यांनी अमेरिका-भारत संबंधांमधील आव्हानेदेखील मान्य केली. भारतीय वस्तूंवर ५० टक्के शुल्क आकारण्याच्या ट्रम्पच्या सध्याच्या नियमांमध्ये रशियन तेलाच्या खरेदीवर अतिरिक्त २५ टक्के शुल्क समाविष्ट आहे. युक्रेन युद्धात मॉस्कोला पाठिंबा देत असल्याच्या चिंतेचा हवाला देत अमेरिका भारताला रशियाकडून तेल खरेदी न करण्याचा आग्रह करत आहे. रुबियो म्हणाले, “आम्हाला भारतासोबतच्या आव्हानांची जाणीव आहे, परंतु भागीदारीसाठी संधी निर्माण करणे हे आमचे काम आहे.”
भारतासाठी दिलासादायक बातमी
विशेषतः अमेरिका-पाकिस्तान संबंध मजबूत होत असताना, रुबियो यांचे हे करण्यात आलेले विधान भारतासाठी दिलासादायक आहे. मे महिन्यातील संघर्षानंतर ट्रम्प यांनी पाकिस्तानी लष्करप्रमुख मुनीर यांची भेट घेतली. अमेरिकेने पाकिस्तानसोबत खनिज खाणीबाबत करार केले. पाकिस्तानला १९ टक्के प्राधान्य आहे, तर भारताला ५० टक्के प्राधान्य आहे. रुबियो म्हणाले, “भारत रशियन तेलाचे वैविध्यीकरण करण्यात रस दाखवत आहे. आपण जितके जास्त विक्री करू तितके ते इतरांकडून कमी खरेदी करतील.” दरम्यान भारताकडून कोणतीही प्रतिक्रिया याबाबत मिळालेली नाही.
