साहित्यातील नोबेल पुरस्कार जाहीर, हंगेरियन लेखक लास्झलो क्रास्नाहोरकाई यांना पुरस्कार जाहीर (फोटो सौजन्य-X)
Nobel Prize in Literature 2025 News in Marathi : स्वीडिश अकादमीने गुरुवारी (९ ऑक्टोबर २०२५) साहित्यातील नोबेल पुरस्कार जाहीर केला. या वर्षी, हंगेरीच्या लास्झलो क्रॅस्नाहोर्काई यांना साहित्यातील नोबेल पुरस्कार जाहीर करण्यात आला. या पुरस्काराने उत्कृष्ट पुस्तके किंवा कवितांद्वारे साहित्यात महत्त्वपूर्ण योगदान देणाऱ्या लेखकांना मान्यता मिळाली आहे.
पुरस्कार जाहीर करताना, स्वीडिश अकादमीने म्हटले आहे की, लास्झलो क्रॅस्नाहोर्काई यांच्या कलाकृती प्रभावी आणि दूरदर्शी आहेत. जगाच्या विध्वंस आणि भीतीमध्येही ते कलेच्या सामर्थ्याचे प्रदर्शन करतात. लास्झलो हा मध्य युरोपीय परंपरेतील एक महाकाव्य लेखक आहे, जो काफ्कापासून थॉमस बर्नहार्डपर्यंत पसरलेला आहे आणि तो पूर्णपणे स्पष्टवक्तेपणाने ओळखला जातो.
त्यांची पहिली कादंबरी, “सातांटांगो”, १९८५ मध्ये प्रकाशित झाली आणि त्यांनी हंगेरीमध्ये लेखक म्हणून त्यांची स्थापना केली. ही कादंबरी साम्यवादाच्या पतनापूर्वी हंगेरियन ग्रामीण भागातील एका ओसाड शेतात राहणाऱ्या निराधार रहिवाशांच्या गटावर केंद्रित होती.
समितीने नोंदवले की, त्यांची पुस्तके तात्विक आहेत. ती मानवता, अराजकता आणि आधुनिक समाजातील संकटांना स्पष्टपणे संबोधित करतात. एकंदरीत, लास्झलो हे खोलवर विचार करायला लावणाऱ्या, उदासीन कथा लिहिण्यासाठी ओळखले जातात. त्यांची “सातांटांगो” आणि “द मेलॅन्कोली ऑफ रेझिस्टन्स” ही पुस्तके देखील चित्रपटांमध्ये बनवण्यात आली आहेत.
“द मेलॅन्कोली ऑफ रेझिस्टन्स” एका लहान गावाच्या आणि तेथील लोकांच्या कठीण जीवनाभोवती फिरते, मानवी स्वभावातील दोष आणि सद्गुणांचे सुंदर चित्रण करते. “सातांटांगो” हा सात तासांचा चित्रपट देखील बनवण्यात आला होता, ज्याची खूप प्रशंसा झाली.
विजेत्याला ११ दशलक्ष स्वीडिश क्रोनर (१०.३ कोटी रुपये), एक सुवर्णपदक आणि एक प्रमाणपत्र मिळेल. जर एकापेक्षा जास्त विजेते जिंकले तर बक्षीस रक्कम त्यांच्यामध्ये विभागली जाते. हे पुरस्कार १० डिसेंबर रोजी स्टॉकहोममध्ये प्रदान केले जातील. नोबेल अकादमीने आतापर्यंत भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, वैद्यकशास्त्र आणि साहित्यासाठी पुरस्कार जाहीर केले आहेत.
नोबेल पारितोषिकांची स्थापना १८९५ मध्ये झाली असून १९०१ मध्ये त्यांना पुरस्कार देण्यात आले. १९०१ ते २०२४ पर्यंत साहित्य क्षेत्रात १२१ व्यक्तींना सन्मानित करण्यात आले आहे. हे पुरस्कार शास्त्रज्ञ आणि रिसर्चर अल्फ्रेड बर्नहार्ड नोबेल यांच्या इच्छेनुसार दिले जातात. सुरुवातीला नोबेल पारितोषिके फक्त भौतिकशास्त्र, वैद्यकशास्त्र, रसायनशास्त्र, साहित्य आणि शांतता या क्षेत्रांमध्ये दिली जात होती. नंतर अर्थशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक देखील देण्यात आले. पुढील ५० वर्षांसाठी कोणत्याही क्षेत्रात नोबेलसाठी नामांकित झालेल्या लोकांची नावे उघड केली जात नाहीत.
टागोर हे नोबेल पारितोषिक मिळवणारे पहिले आशियाई लेखक होते.
रवींद्रनाथ टागोर हे पहिले आशियाई लेखक होते, ज्यांना १९१३ मध्ये त्यांच्या प्रसिद्ध पुस्तक “गीतांजली” साठी साहित्यातील नोबेल पारितोषिक देण्यात आले. हे पुस्तक म्हणजे कवितांचा संग्रह आहे. ज्यामध्ये टागोरांनी जीवन, निसर्ग आणि देवाबद्दलच्या त्यांच्या खोल भावना सोप्या आणि सुंदर शब्दांत व्यक्त केल्या आहेत. साहित्यातील नोबेल पारितोषिक एखाद्या युरोपीय नसलेल्या व्यक्तीला मिळण्याची ही पहिलीच वेळ होती. स्वीडिश अकादमीने त्यांच्या कामांचे वर्णन खोल भावना आणि सुंदर भाषा असे केले आहे.
