Explainer: डॉलरच्या तुलनेत रुपयाच्या घसरणीचा भारतातील सामान्य लोकांवर कसा परिणाम होईल?
Dollar-Rupee Exchange Rate भारतीय रुपया बुधवारी प्रथमच अमेरिकन डॉलरच्या तुलनेत ९०च्या पातळीपलीकडे घसरला. सुरुवातीला ८९.९६ वर उघडलेल्या रुपयाने व्यवहारादरम्यान ९०.१५ची विक्रमी नीचांकी पातळी गाठली, मात्र नंतर किरकोळ सुधारून तो ९०.०२ प्रति डॉलरवर स्थिर झाला.
बाजार तज्ज्ञांच्या मते, बँकांकडून डॉलरची मोठ्या प्रमाणावर खरेदी आणि परकीय गुंतवणुकीचा ओघ कमी झाल्याने रुपयावर दबाव वाढला. तथापि, जागतिक स्तरावर डॉलर कमकुवत झाल्याने आणि कच्च्या तेलाच्या किमती खाली आल्याने घसरण काही प्रमाणात मर्यादित राहिली.
मंगळवारी रुपया ४३ पैशांनी घसरून ८९.९६ या सर्वकालीन नीचांकी पातळीवर बंद झाला होता. रुपयाची कमजोरी ही अचानक घडलेली घटना नाही, तर अनेक जागतिक आणि देशांतर्गत घटकांचा परिणाम आहे.
Currency Crisis 2025: डॉलरच्या तुलनेत कोणत्या देशाचे चलन सर्वात कमकुवत, भारतीय रुपयाची स्थिती काय?
भारत-अमेरिका व्यापार करारातील विलंब: भारत आणि अमेरिका यांच्यातील अलिकडच्या चर्चा अनिर्णीत ठरल्या. अमेरिकेने काही भारतीय उत्पादनांवर ५०% पर्यंत शुल्क वाढवले, ज्यामुळे व्यापारी आणि गुंतवणूकदारांमध्ये चिंता निर्माण झाली. याचा थेट परिणाम रुपयाच्या मागणीवर झाला.
परदेशी गुंतवणूकदारांचे पलायन: २०२५ मध्ये आतापर्यंत परदेशी गुंतवणूकदारांनी भारतीय शेअर बाजारातून १७ अब्ज डॉलर्स काढून घेतले आहेत. या मोठ्या विक्रीमुळे रुपयावर मोठा दबाव आला आहे.
आरबीआयचा नवीन दृष्टिकोन: आयएमएफने भारताच्या विनिमय दर धोरणात थोडा बदल केला आहे. याचा अर्थ असा की रुपयाला मजबूत ठेवण्याऐवजी, आरबीआय आता दीर्घकालीन स्थिरता राखण्यासाठी बाजाराच्या बरोबरीने हळूहळू घसरण्याची परवानगी देत आहे.
१. स्वयंपाकघरापासून पेट्रोलपर्यंत महागाईपर्यंत परिणाम
रुपयाच्या कमकुवत झाल्याचा परिणाम केवळ बाजारपेठेपुरता मर्यादित नाही. तर तुमचे स्वयंपाकघर, तुमचा खिसा, तुमचा परदेश प्रवास, तुमचे ईएमआय या सर्व घटकांवर दबाव वाढणार आहे. भारत त्याच्या ९०% कच्च्या तेलाची आयात करतो. जेव्हा रुपया कमकुवत होतो तेव्हा तेल महाग होते. यामुळे पेट्रोल आणि डिझेल, एलपीजी सिलेंडर आणि स्वयंपाकाचे तेल, तूप आणि पॅकेज्ड अन्नाचे भाव वाढण्याची शक्यता आहे. रुपयाच्या कमकुवतपणामुळे थेट आयातित महागाई वाढते, ज्याचा तुमच्या दैनंदिन जीवनावर परिणाम होईल.
२. इलेक्ट्रॉनिक्स आणि गॅझेट्स अधिक महाग होणार
लॅपटॉप, रेफ्रिजरेटर, टीव्ही, स्मार्टफोन… यापैकी बहुतेक वस्तू एकतर आयात केल्या जातात किंवा परदेशातून सुटे भाग लागतात. पुढील आयफोन किंवा सॅमसंग फोन, नवीन वॉशिंग मशीन आणि घर नूतनीकरण इलेक्ट्रॉनिक्स या सर्वांच्या किमती वाढतील.
३. परदेशात शिकणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी मोठा धक्का
परदेशात शिकणाऱ्या भारतीय विद्यार्थ्यांना रुपयाच्या घसरणीचा सर्वात मोठा भार सहन करावा लागतो. भाडे, अन्न खर्च आणि प्रवास खर्च वाढत आहेत. अमेरिका, कॅनडा, यूके आणि ऑस्ट्रेलियाला जाणाऱ्या विद्यार्थ्यांच्या पालकांसाठी ईएमआय देखील १२-१३% ने वाढतील.
४. परदेशी प्रवास आणि आंतरराष्ट्रीय सुट्ट्या आता महागणार
जर सरासरी तीन जणांचे एक भारतीय कुटुंब परदेशात प्रवास करते आणि $२,००० खर्च करते, तर पूर्वी ₹१.६ लाख (अंदाजे $१.८ लाख) खर्च येत असे, जे आता अतिरिक्त ₹२०,००० (अंदाजे $१.८ लाख) होते.
५. लघु व्यवसाय आणि एमएसएमईसाठी दुहेरी फटका
ज्या व्यवसायांचे कामकाज आयात केलेल्या कच्च्या मालावर अवलंबून असते त्यांच्या खर्चात अचानक वाढ झाली आहे. परदेशी प्रवास, बैठका आणि व्यवसाय प्रक्रियेसाठीचा खर्च देखील वाढत आहे. लहान व्यवसाय आधीच नफ्यासह संघर्ष करत होते; आता, वाढलेल्या खर्चाचा त्यांच्या कमाईवर आणखी परिणाम होईल.
Ans: डॉलरच्या तुलनेत रुपयाची घसरण जागतिक बाजारपेठेतली आर्थिक अनिश्चितता, अमेरिकेतील व्याजदर वाढ, भारतातले व्यापार कमतरता, आणि विदेशी गुंतवणूकदारांचे पैसे बाहेर काढणे यांसारख्या कारणांमुळे झाली आहे.
Ans: डॉलरच्या तुलनेत रुपया कमजोर झाल्याने आयात केलेल्या वस्तूंचे, विशेषतः तेल, इलेक्ट्रॉनिक वस्तू आणि परदेशी उत्पादनांचे महागाईवर दबाव वाढू शकतो. त्यामुळे सामान्य लोकांसाठी रोजच्या जीवनातील खर्च वाढू शकतो.
Ans: रुपया आणखी घसरू शकतो का?
