पित्त आणि पित्ताशयातील नक्की फरक काय आहे (फोटो सौजन्य - iStock)
पित्त हा पिवळसर-हिरवा पाचक द्रव आहे. तर पित्ताशय हा यकृताखालील एक लहान अवयव आहे जो पित्त साठवतो आणि बाहेर सोडतो. पित्ताशयातील खडे, पोट फुगणे किंवा पाचन समस्या असल्यास सर्वात आधी या दोघांमधील फरक समजून घेणे गरजेचे आहे. डॉ. अपर्णा गोविल भास्कर, सल्लागार बॅरिएट्रिक अँड लॅप्रोस्कोपिक सर्जन, मेटाहील – लॅपरोस्कोपी अँड बॅरिएट्रिक सर्जरी सेंटर, मुंबई; सैफी, अपोलो आणि नमाहा हॉस्पिटल्स, मुंबई यांनी याबाबत अधिक माहिती दिली आहे.
पित्त म्हणजे काय?
पित्त म्हणजे नेमके काय
पित्त हे चरबीचे पचन करण्यास मदत करण्यासाठी यकृताद्वारे तयार केले जाणारे द्रव आहे. यामध्ये समावेश असलेले घटक खालील प्रमाणे:
पित्ताशय म्हणजे काय?
पित्ताशय हा यकृताच्या अगदी खाली स्थित एक लहान, नाशपातीच्या आकाराचा अवयव आहे. तो पित्त तयार करत नाही. पित्ताशय पित्त साठवतो आणि सोडतो. जेव्हा तुम्ही चरबीयुक्त अन्नाचे सेवन करतात तेव्हा पित्ताशय आकुंचन पावते आणि लहान आतड्यात पित्त सोडते. खाल्लेल्या अन्नाच्या पचनासाठी याची गरज असते. हे पित्त जेवणानंतर ठरावीक प्रमाणामध्ये पचनक्रियेसाठी हा पित्तरस लहान आतडय़ात सोडते. आहारात तेलकट पदार्थाचे प्रमाण जास्त झालं किंवा फायबर पदार्थाचं प्रमाण कमी झालं तर पित्तरसाची घनता वाढते.
पित्त आपल्या शरीरात कसे कार्य करते
पचनक्रियेवेळी भोजन पचण्यासाठी पित्ताची (bile acid) गरज असते. याला सामान्य भाषेत आम्ल, विष व गॅस्ट्रिक अ‍ॅसिड किंवा वैद्यकीय भाषेत याला डायजेस्टिव (digestive) असे सुद्धा म्हणतात. उत्तम पचनासाठी पित्ताची पातळी योग्य असणे गरजेचे असते. पण जर पित्त वाढले तर मात्र मोठा त्रास होऊ शकतो. पित्त हे लिव्हर मध्ये तयार होते आणि पित्ताशयाच्या पिशवीमध्ये जमा होते. येथून अन्नाच्या पचनासाठी छोट्या आतड्यांमध्ये ते सोडले जाते.
तुम्ही पित्ताशयाशिवाय जगू शकता का?
पित्ताशयाचे काम नक्की कसे चालते
हो! जर एखाद्याला पित्ताशयाच्या गंभीर समस्या असतील (जसे की पित्ताशयाचे खडे किंवा जळजळ), तर डॉक्टर पित्ताशय काढून टाकू शकतात. यकृत त्यानंतरही पित्त तयार करेल, परंतु साठवण्याऐवजी, पित्त सतत आतड्यात जात राहील. काही लोकांना पचनक्रियेत हलके बदल जाणवू शकतात, परंतु शरीर कालांतराने ते या परिस्थितीशी जुळवून घेतात. बहुतेक लोक पित्ताशयाशिवाय जवळजवळ सामान्य जीवन जगतात. तथापि, तुम्ही पित्ताशिवाय जगू शकत नाही. चरबी पचवण्यासाठी आवश्यक जीवनसत्त्वे (ए, डी, ई आणि के) यांच्या शोषण्यासाठी हे महत्वाचे आहे.
ऑक्टोबर हीटमध्ये पित्त वाढू नये म्हणून या पदार्थांचे करा सेवन, पचनक्रिया राहील निरोगी
काय आहेत समस्या
पित्ताच्या समस्याः जर पित्ताचे उत्पादन कमी असेल किंवा असंतुलित असेल तर ते अपचन, पोट फुगणे आणि चरबीचे शोषण कमी करते. यामुळे चरबीमध्ये विरघळणारे जीवनसत्त्वे आणि संबंधित समस्या देखील उद्भवू शकतात.
पित्ताशयाच्या समस्या: पित्ताशयाचे खडे किंवा जळजळ पित्त प्रवाह रोखू शकते, ज्यामुळे वेदना, मळमळ आणि पचनक्रियेत अस्वस्थता निर्माण होते. गंभीर प्रकरणांमध्ये पित्त नलिकांमध्ये अडथळा किंवा स्वादुपिंडाचा दाह होऊ शकतो.जर तुम्हाला तीव्र ओटीपोटात वेदना, कावीळ किंवा सतत पचनक्रियेच्या समस्या येत असतील तर ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
पित्त आणि पित्ताशय एकत्र काम करतात परंतु ते एकसारखे नसतात. पित्त हे आवश्यक पाचक द्रव आहे, तर पित्ताशय हा एक अवयव आहे. तुम्ही पित्ताशयाशिवाय जगू शकता, परंतु पित्त हे जगण्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. त्यांच्या भूमिका समजून घेतल्याने तुम्हाला तुमच्या पचनक्रियेच्या आरोग्याची योग्य काळजी घेण्यास मदत होऊ शकते.
