बाळासाठी स्तनपान करणे का आवश्यक आहे, तज्ज्ञांचे मार्गदर्शन (फोटो सौजन्य - iStock)
नवजात बाळाचा जन्म होतो तेव्हाच आई म्हणून स्त्री चा देखील जन्म होतो आणि नवजात बाळाचा जन्म झाल्यानंतर त्याला आईने त्वरीत स्तनपान देणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. नव्या बाळाला नक्की स्तनपान कसे करावे, तिच्या बाळाचे आरोग्य सर्वोत्तम पद्धतीने कसे द्यावे याबद्दल असंख्य प्रश्न नवख्या आईला पडलेले असतात.
दरवर्षी याबाबत जागरूकता निर्माण करण्यासाठी १ ते ७ ऑगस्ट दरम्यान World Breastfeeding Week साजरा करण्यात येतो. आजही भारतात अनेक ठिकाणी स्तनपनानाबाबत खुलेपणाने चर्चा होत नाही. मात्र आपण गरोदर असल्यापासूनच याबाबत महिलांना योग्य माहिती देणे गरजेचे आहे जेणेकरून बाळाची वाढ उत्तम आणि सुदृढपणे होऊ शकते. प्रत्येक आईला माहित असले पाहिजे अशा सर्व महत्त्वाच्या स्तनपान प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेण्यासाठी डॉ. मोनिका पी. जैन, एमएस, डीएनबी स्त्रीरोगतज्ज्ञ आणि डॉ. नीरव सी. पटेल, डीसीएच, डीएनबी बालरोगतज्ज्ञ यांनी महत्त्वाची माहिती दिली आहे. साधारण प्रत्येक स्त्री ला आम्ही लेखात दिलेले प्रश्न असतात आणि आपण त्याबाबत अधिक माहिती घेऊया (फोटो सौजन्य – iStock)
स्तनपान करताय! मग,आहारात हे खाल्ल्यास बाळाचं पोषण चांगलं होणारच !
डॉ. मोनिका पी. जैन, एमएस, डीएनबी स्त्रीरोगतज्ज्ञ आणि डॉ. नीरव सी. पटेल, डीसीएच, डीएनबी बालरोगतज्ज्ञ यांनी स्तनपानाविषयी महत्त्वाची माहिती दिली
१. स्तनपान कधी सुरू करावे?
प्रसूतीच्या पहिल्या तासात स्तनपान सुरू करणे चांगले. पहिल्या दुधाला कोलोस्ट्रम म्हणतात, जे ऊर्जा देणारे कार्बोहायड्रेट आणि चरबीने समृद्ध असते आणि नवजात बाळासाठी अत्यंत फायदेशीर असते.
२. किती वेळा आणि किती काळ स्तनपान करावे?
सामान्यतः, बाळाला भूक लागल्यावर मागणीनुसार स्तनपान करावे. परंतु सर्वसाधारणपणे, नवजात बाळाला दिवसातून ८-९ वेळा दूध द्यावे आणि प्रत्येक आहार सुमारे २०-३० मिनिटे असावा.
३. तुमच्या बाळाला पुरेसे दूध मिळत आहे की नाही हे कसे जाणून घ्यावे?
जर तुमचे बाळ दिवसातून ६-७ वेळा लघवी करत असेल, वजन सतत वाढत असेल आणि ते सक्रिय असेल, तर हे तुमच्या बाळाला पुरेसे दूध मिळत असल्याची चिन्हे आहेत.
४. स्तनपानामुळे वेदना होतात का?
सुरुवातीला स्तनाग्रांमध्ये सौम्य वेदना किंवा संवेदनशीलता असू शकते, परंतु तीक्ष्ण किंवा सतत वेदना नसाव्यात. जर वेदना कायम राहिल्या तर ती तुमच्या बाळाच्या स्थिती किंवा स्तनपानात समस्या असू शकते, जी तज्ञांच्या मदतीने सोडवता येते.
५. तुमच्या बाळासाठी स्तनपानाचे शारीरिक फायदे काय आहेत?
आईचे दूध तुमच्या बाळाच्या पौष्टिक गरजांनुसार बनवले जाते – त्यात प्रथिने, चरबी, जीवनसत्त्वे आणि कार्बोहायड्रेट्सचे संतुलित मिश्रण असते. ते अँटीबॉडीज आणि रोगप्रतिकारक संयुगांनी समृद्ध असते जे संक्रमण आणि रोगांपासून संरक्षण प्रदान करते. स्तनपान करणाऱ्या बाळांना श्वसनाचे आजार, कानाचे संसर्ग, अतिसार आणि अ‍ॅलर्जी होण्याची शक्यता कमी असते.
६. आईसाठी स्तनपानाचे काय फायदे आहेत?
स्तनपानामुळे गर्भाशय आकुंचन पावण्यास मदत होते आणि प्रसूतीनंतर रक्तस्त्राव कमी होतो. ते दररोज सुमारे ५००-७०० कॅलरीज बर्न करते, जे हळूहळू आणि निरोगी वजन कमी करण्यास मदत करते.
ज्या महिला दीर्घकाळ स्तनपान करतात त्यांना स्तनाचा, गर्भाशयाचा आणि गर्भाशयाच्या कर्करोगाचा, हृदयरोगाचा, उच्च रक्तदाबाचा आणि टाइप २ मधुमेहाचा धोका कमी असतो, विशेषतः ज्यांना गर्भधारणेदरम्यान गर्भावस्थेतील मधुमेह झाला आहे.
Breastfeeding Week: योग्य पद्धतीने स्तनपान कसे कराल?
७. बाळाच्या मानसिक आणि भावनिक विकासात स्तनपानाची भूमिका?
शारीरिक फायद्यांव्यतिरिक्त, स्तनपानामुळे मानसिक विकास होण्यासदेखील मदत होते. संशोधनातून असे दिसून आले आहे की स्तनपान करणाऱ्या बाळांचा बुद्ध्यांक जास्त असतो. स्तनपानामुळे भावनिक सुरक्षितता, जवळीक आणि आईशी खोलवरचे नाते निर्माण होते.
८. आईसाठी स्तनपानाचे भावनिक फायदे काय आहेत?
स्तनपानादरम्यान, शरीरात हार्मोन्स सोडले जातात जे आई आणि बाळामधील बंध मजबूत करतात. यामुळे आईला मानसिक शांती मिळते आणि प्रसूतीपूर्व नैराश्याची शक्यतादेखील कमी होते.
९. स्तनपान किती काळ करावे?
WHO आणि UNICEF च्या मते, पहिले ६ महिने बाळाला केवळ स्तनपान द्यावे. त्यानंतर, २ वर्षे किंवा त्याहून अधिक काळ पूरक अन्नासह स्तनपान चालू ठेवावे. बाळाच्या एकूण विकासासाठी आणि चांगल्या आरोग्यासाठी हे सर्वोत्तम आहे.
१०. दूध वाढवण्यासाठी आहार?
स्तनपानाचे तत्व आहे आणि ते म्हणजे मागणी जितकी जास्त तितकी उत्पादन जास्त. रात्रीच्या वेळी दूध दिल्याने विशेषतः दुधाचे प्रमाण वाढते. त्यामुळे ज्या महिलांना दूध कमी येत आहे असं वाटते त्यांनी आपल्या बाळांना रात्रीच्या वेळीदेखील दूध व्यवस्थित पाजावे.
ही अशी वेळ आहे जेव्हा तुम्हाला तुमच्या बाळाशी सर्वात जास्त जवळीक ठेवावी लागते आणि त्याच्याशी नातं स्तनपानामुळे घट्ट होते आणि याशिवाय तुमच्या बाळाला स्तनपानादरम्यान सर्वात सुरक्षित वाटते.
