समुद्राच्या मिठीतील अजरामर वास्तू…महाराष्ट्रातील ‘ते’ जलदुर्ग जे आजही आहेत इतिहासाचे जिवंत साक्षीदार

Maharashtra sea forts : समुद्राच्या मध्यभागी असलेले हे असे किल्ले आहेत, ज्यांवर अनेक वेळा आक्रमण झाले आहे, परंतु आजही ते मजबूत उभे आहेत आणि भारताच्या प्राचीन इतिहासाची कहाणी सांगतात.

समुद्राच्या मिठीतील अजरामर वास्तू... महाराष्ट्रातील 'ते' जलदुर्ग जे आजही आहेत इतिहासाचे जिवंत साक्षीदार ( फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया)

Follow Us:

Follow Us:

Maharashtra sea forts : भारतातील किल्ल्यांचा इतिहास जितका रोमहर्षक आहे, तितकाच तो शौर्य, संस्कृती आणि स्थापत्यकलेचा दर्पण आहे. महाराष्ट्र हा किल्ल्यांचा खजिना मानला जातो. येथे डोंगरकिल्ले, जलदुर्ग, गढी, महाल अशा कित्येक ऐतिहासिक वास्तू आहेत. पण त्यापैकी समुद्राच्या गर्भात उभे असलेले समुद्री किल्ले ही एक वेगळीच थाटमाट असलेली वारसा-ठेवा आहेत.

या समुद्री किल्ल्यांवर कित्येक परकीय सत्तांनी, विशेषतः ब्रिटिशांनी आणि पोर्तुगीजांनी हल्ले केले, पण ते आजही ताठ मानेने उभे आहेत. लाटांवर मात करत उभे असलेले हे दुर्ग केवळ इतिहासाचे स्मारक नाहीत, तर ते आपल्या पराक्रमाची साक्ष देणारे जिवंत पुरावे आहेत. चला तर पाहूया, महाराष्ट्रातील असे ५ समुद्री किल्ले, ज्यांनी ब्रिटिशांच्या तोफांना न जुमानता आपली ओळख जपली आहे.

१) मुरुड-जंजिरा किल्ला : अपराजित जलदुर्ग

रायगड जिल्ह्यातील मुरुड समुद्रकिनाऱ्यापासून सुमारे अर्धा किलोमीटर अंतरावर उभा असलेला मुरुड-जंजिरा किल्ला म्हणजे समुद्रातील अभेद्य गड. २२ एकरांवर पसरलेला हा किल्ला तब्बल २२ वर्षांच्या कालावधीत बांधण्यात आला. त्यात २२ बुरूज आहेत, ज्यातून समुद्रावर व शत्रूंवर लक्ष ठेवता येत असे. ब्रिटिश, पोर्तुगीज, मुघल – कित्येकांनी जंजिरा जिंकण्याचा प्रयत्न केला, परंतु ते अपयशी ठरले. विशेष म्हणजे या समुद्री किल्ल्यात आजही गोड्या पाण्याचा तलाव आहे. समुद्राच्या खाऱ्या मिठीत असलेला हा गूढ जलाशय पर्यटकांना नेहमीच आश्चर्यचकित करतो.

हे देखील वाचा : Bom Jesus : 500 वर्षांपूर्वीचे रहस्य उलगडलं; नामिबियाच्या वाळवंटात ‘बॉम जीझस’ जहाजाचा अब्जावधींचा खजिना सापडला

२) सिंधुदुर्ग किल्ला : शिवरायांचे अभेद्य कवच

सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील मालवण किनाऱ्याजवळ वसलेला सिंधुदुर्ग किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या अद्वितीय लष्करी बुद्धिमत्तेचे प्रतीक आहे. १६६४ मध्ये बांधण्यात आलेला हा किल्ला पूर्णतः दगडी बांधकामाचा आहे. त्याच्या भिंतींमध्ये शत्रूंच्या तोफा व दारूगोळाही काहीही करू शकत नसे. या किल्ल्यात तीन गोड्या पाण्याचे तलाव आहेत, जे उष्ण उन्हाळ्यातही कधी आटत नाहीत. बोटीने पोहोचता येणारा सिंधुदुर्ग आज पर्यटनाचे मोठे केंद्र बनले आहे. पर्यटकांना येथे शिवरायांचा पाऊलखुणा मंदिर पाहण्याची संधीही मिळते.

३) विजयदुर्ग किल्ला : समुद्रावर अधिराज्य गाजवणारा

कोकणातील देवगडजवळील विजयदुर्ग किल्ला हा समुद्री सामर्थ्याचा प्रखर दाखला आहे. तीन बाजूंनी अरबी समुद्राने वेढलेला हा दुर्ग ‘सिंधुदुर्गाचा जुळा भाऊ’ मानला जातो. पूर्वी हा किल्ला शिवरायांच्या नौदलाचा तळ होता. लॅटराइट दगडांनी बांधलेला विजयदुर्ग इतका मजबूत होता की तोफांचे माऱ्यानेही त्याला काही इजा होत नसे. म्हणूनच त्याला ‘पूर्वेचा जिब्राल्टर’ (Gibraltar of the East) असेही म्हटले जाते. ब्रिटिश व पोर्तुगीजांनी या किल्ल्यावर हल्ले केले, पण त्याचे पराक्रम त्यांना पराभूत करत राहिले.

४) कुलाबा किल्ला : समुद्रकिनाऱ्यावरील रक्षक

अलिबागजवळील कुलाबा किल्ला हा सुमारे ३०० वर्षे जुना समुद्री दुर्ग आहे. तो समुद्रकिनाऱ्यापासून फार दूर नसल्याने भरती-ओहोटीच्या वेळी पायी किंवा बोटीने पोहोचता येते. शिवरायांच्या कारकीर्दीत या किल्ल्याचा वापर नौदलाच्या संरक्षणासाठी होत असे. किल्ल्यात गोड्या पाण्याची विहीर असून, मध्यभागी गणेशाचे सुंदर मंदिर आहे. भिंतींवर कोरलेली प्राणी-पक्ष्यांची शिल्पे पाहताना त्या काळातील कारागिरांची कुशलता लक्षात येते. येथील शांतता व इतिहासाची संगती पर्यटकांना भारावून टाकते.

हे देखील वाचा : Travel News : पंबनपासून दार्जिलिंगपर्यंत… ‘हे’ आहेत भारतातील सर्वात धोकादायक रेल्वे मार्ग

५) सुवर्णदुर्ग किल्ला : समुद्रातील सुवर्ण प्रहरी

दापोलीजवळील हरिहरेश्वर किनाऱ्यापासून जवळ असलेला सुवर्णदुर्ग किल्ला हा अरबी समुद्राच्या लाटांवर उभा असलेला अप्रतिम दुर्ग आहे. शिवाजी महाराजांच्या काळात बांधलेला हा किल्ला लष्करी दृष्टीने महत्त्वाचा मानला जात होता. यात आजही काही इमारतींचे अवशेष, पाण्याच्या टाक्या आणि बुरुज दिसतात. समुद्राच्या छोट्याशा बेटावर असलेला सुवर्णदुर्ग हा शिवरायांच्या नौदलाच्या सामर्थ्याचा सुवर्ण साक्षीदार ठरतो. महाराष्ट्रातील हे समुद्री किल्ले फक्त दगडांचे ढीग नाहीत; ते आपल्या शौर्याच्या, स्वातंत्र्याच्या आणि अभिमानाच्या गाथा आहेत. ब्रिटिशांच्या तोफा, पोर्तुगीजांची आरमारी शक्ती, काळाच्या वादळांनी यांना कितीही हादरे दिले, तरी हे दुर्ग आजही इतिहासाची कहाणी सांगत उभे आहेत.

Web Title: 5 sea forts in maharashtra which are still standing tall even after the british invasion

Get Latest  Marathi News ,  Maharashtra News and  Marathi News from Politics,  Election News ,  Sports News ,  Entertainment News,  Business News and   Religion News only on Navarashtra.com