फोटो सौजन्य: iStock
मुंबईतील सूक्ष्मकण प्रदूषण (पीएम २.५ आणि पीएम १०) हा वायू प्रदूषणाचा मुख्य घटक आहे, जो सार्वजनिक आरोग्यासाठी गंभीर धोका निर्माण करतो. या श्वेतपत्रिकेत मुंबईतील सूक्ष्मकण प्रदूषणाचे स्त्रोत तपासले आहेत, ज्यात वाहतूक क्षेत्राचे महत्त्वपूर्ण योगदान आहे. वाहतूक, उद्योग, रस्त्यांवरील धूळ, ऊर्जा उत्पादन आणि निवासी क्षेत्रातून पीएम २.५ व पीएम १० उत्सर्जित होतात. या उत्सर्जनातील घटक आणि ईव्हीचे (इलेक्ट्रिक वाहन) रूपांतर केल्याने प्रदूषण कमी होण्याची शक्यता असून, आरोग्य आणि आर्थिक लाभ देखील प्राप्त होऊ शकतात.
मुंबईत सध्या ४.६ दशलक्ष वाहने आहेत, ज्यामध्ये दुचाकी, कार्स, कमर्शियल वाहने, बसेस, आणि तीनचाकी यांचा समावेश आहे. वाहतूक क्षेत्राच्या प्रदूषणात प्रमुख घटक असलेली कमर्शियल वाहने आहेत, ज्याचा पीएम २.५ उत्सर्जनात ४८.२८% वाटा आहे. वाहतूक क्षेत्राचे एकूण पीएम २.५ उत्सर्जन १४.६ Gg आहे. या प्रदूषणामुळे आरोग्यसेवा खर्च मोठ्या प्रमाणावर वाढला आहे. वायूप्रदूषणामुळे जीवितहानी आणि अपंगत्वाचे नुकसान देखील होत आहे, ज्यामुळे आरोग्य खर्चाचा वाढीव भार पडतो.
‘सुदृढ व निकोप समाजाची निर्मिती व्हावी म्हणून…”; मनसेतर्फे पुण्यात मोफत आरोग्यसेवा अभियाना’चे आयोजन
श्वेतपत्रिकेत दिलेल्या आकडेवारीनुसार, प्रदूषणाचे घटक कमी करण्यासाठी इलेक्ट्रिक वाहने (ईव्ही) अत्यंत प्रभावी उपाय ठरू शकतात. १५ वर्षांपेक्षा जास्त जुन्या गाड्यांऐवजी ईव्ही घेतल्यास पीएम २.५ मध्ये ४.२४% घट होऊ शकते, आणि आरोग्यसेवा खर्चात २.४५% घट होईल. जर सर्व गाड्यांचे रूपांतर ईव्हीत केले, तर पीएम २.५ मध्ये ५.१७% घट होईल, आणि आरोग्यसेवा खर्चात सुमारे ३% घट होईल.
सर्व एलसीव्ही (लाइट कमर्शियल व्हेइकल्स) आणि बसेसचे विद्युतीकरण केल्यास पीएम २.५ मध्ये १३.१६% घट होईल, आणि आरोग्यसेवा खर्चात १०% पेक्षा जास्त बचत होईल. विशेषतः, सर्व वाहने ईव्हीत रूपांतरित केली, तर पीएम २.५ उत्सर्जनात २९.१३% घट होईल, आणि आरोग्यसेवा खर्चात १६.८२% घट होईल. यामुळे आरोग्यसेवा खर्चातही १६.७% घट होईल.
ईव्हीच्या वापरामुळे केवळ प्रदूषण कमी होईल असे नाही, तर आर्थिक बचत आणि सार्वजनिक आरोग्य सुधारण्यासही मदत होईल. इलेक्ट्रिक वाहने प्रदूषणात कमी योगदान देतात, त्यामुळे हवेचा दर्जा सुधारतो आणि श्वसनाशी संबंधित आजारांमध्ये कमी होणारा धोका निर्माण होतो. हे आरोग्य खर्चामध्ये घट करतांना, सार्वजनिक आरोग्य व्यवस्थेवर असलेल्या ताणावरही कमी परिणाम करतो.
सारांश, मुंबईतील गाड्यांचे विद्युतीकरण हे एक महत्त्वाचे आणि दीर्घकालीन उपाय ठरू शकते, ज्यामुळे प्रदूषण कमी होईल आणि आपल्याला आरोग्य व आर्थिक फायदे मिळतील. सर्व वाहने ईव्हीत रूपांतरित करण्यावर अधिक लक्ष देणे, हवेचा दर्जा सुधारवण्यास आणि सार्वजनिक आरोग्य सुरक्षित करण्यास मदत करू शकते. त्यामुळे, ईव्हीचा वापर वाढवणे आणि त्यासाठी धोरणात्मक उपाय लागू करणे अत्यंत आवश्यक आहे.