नेपाळ भारतीय चलनाबाबतचे नियम बदलणार; १०० रुपयांपेक्षा जास्त चलनाच्या नोटांवरील बंदी उठवणार ( फोटो सौजन्य : सोशल मीडिया)
Nepal Ban Lift Indian Currency ₹100 : नेपाळ राष्ट्र बँक (एनआरबी : Nepal Rastra Bank) लवकरच एक महत्त्वपूर्ण आणि ऐतिहासिक निर्णय घेण्याच्या तयारीत आहे. या निर्णयामुळे दोन्ही देशांमधील सीमावर्ती व्यवहार आणि सामान्य प्रवाशांना मोठा दिलासा मिळणार आहे. नेपाळ आता १०० रुपयांपेक्षा जास्त मूल्याच्या भारतीय चलनी नोटांना देशात चलनात ठेवण्याची अधिकृतपणे परवानगी देणार आहे.
२०१६ मध्ये भारतात ५०० आणि १००० रुपयांच्या नोटांच्या नोटाबंदीनंतर (Demonetization), नेपाळने बनावट चलन तस्करी (Counterfeit Currency Smuggling) आणि सुरक्षा धोक्यांच्या (Security Threats) कारणास्तव उच्च मूल्याच्या भारतीय नोटांच्या वापरावर कडक निर्बंध (Strict Restrictions) लादले होते. या धोरणामुळे भारतीय पर्यटक, व्यापारी आणि नेपाळी स्थलांतरित कामगारांना (Migrant Workers) प्रचंड अडचणींचा सामना करावा लागत होता. त्यांना प्रवासात कमी मूल्याच्या नोटांचे मोठे गठ्ठे घेऊन जावे लागत होते, ज्यामुळे केवळ आर्थिक त्रास होत नव्हता, तर नियमांचे उल्लंघन केल्याबद्दल प्रवाशांना ताब्यात घेण्याच्या आणि दंड आकारण्याच्या घटनाही घडत होत्या. नेपाळ राष्ट्र बँकेचे प्रवक्ते गुरु प्रसाद पौडेल यांनी माहिती दिली आहे की, ही प्रक्रिया पूर्णत्वाच्या जवळ (Nearing Completion) आली आहे. लवकरच या संदर्भात नेपाळ राजपत्रात (Nepal Gazette) एक सूचना प्रकाशित करून बँका आणि वित्तीय संस्थांना (Financial Institutions) परिपत्रक जारी केले जाईल.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Medical Warning : COVID लस ठरली प्राणघातक! FDA लावणार ‘Black Box’ची वॉर्निंग; करोडो तरुणांनी ‘यामुळे’ गमावले प्राण
नेपाळमध्ये होणारा हा महत्त्वपूर्ण बदल एका मोठ्या भारतीय पावलामुळे शक्य झाला आहे. भारताच्या केंद्रीय नियामक (Central Regulator) असलेल्या रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने (RBI) नोव्हेंबर २०२५ च्या अखेरीस त्यांच्या परकीय चलन व्यवस्थापन नियमांमध्ये (FEMA) सुधारणा केली.
या सुधारित नियमांनुसार, १०० रुपयांपर्यंतच्या कोणत्याही मूल्याच्या भारतीय चलनी नोटा कोणत्याही रकमेच्या सीमेपलीकडे (Across the Border) नेण्यास परवानगी आहे. याहून महत्त्वाचे म्हणजे, १०० रुपयांपेक्षा जास्त मूल्याच्या ते २५,००० रुपयांपर्यंतच्या नोटा आता नेपाळमध्ये आणण्याची आणि भारतात परत आणण्याची औपचारिक परवानगी मिळाली आहे. आरबीआयच्या या निर्णयामुळे प्रवाशांसाठी उच्च मूल्याच्या नोटांचा वापर मर्यादित करणारा कायदेशीर अडथळा (Legal Hurdle) दूर झाला आहे. नेपाळच्या या निर्णयाचा थेट आणि सकारात्मक परिणाम त्यांच्या अर्थव्यवस्थेवर (Economy) होणार आहे. विशेषतः पर्यटन आणि आतिथ्य क्षेत्रांना (Hospitality Sector), जे मोठ्या प्रमाणावर भारतीय पर्यटकांवर अवलंबून आहेत, लक्षणीय फायदा होईल. भारतीय पर्यटकांना सेवा देणाऱ्या सीमावर्ती शहरे (Border Towns), कॅसिनो (Casinos) आणि तीर्थक्षेत्रांमधील (Pilgrimage Sites) व्यावसायिकांनी या बदलासाठी जोरदार लॉबिंग (Lobbying) केले होते.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Mexico Tariffs : मेक्सिकोचा व्यापार युद्धात प्रवेश! 1 जानेवारीपासून भारतीय वस्तूंवर 50% कर; भारतानेही दिले ‘जशास तसे’ उत्तर
या निर्णयामुळे भारतात राहणाऱ्या वीस लाख नेपाळी स्थलांतरित कामगारांनाही मोठा दिलासा मिळाला आहे, जे त्यांचे उत्पन्न घरी पाठवताना किंवा घेऊन जाताना पूर्वी अनेक सुरक्षा धोक्यांचा सामना करत होते. नेपाळचा हा निर्णय केवळ आर्थिक सुलभता वाढवणार नाही, तर दोन्ही राष्ट्रांमधील मैत्रीपूर्ण संबंधांना (Friendly Relations) अधिक मजबूत करेल.
Ans: १०० रुपयांपेक्षा जास्त मूल्याच्या नोटांवरील.
Ans: २५,००० रुपये (₹१०० पेक्षा जास्त मूल्याच्या नोटांसाठी).
Ans: पर्यटन आणि आतिथ्य (Hospitality) क्षेत्राला.
